ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ

1791-1865

Τμήμα 1/293

Γόνος της πρώτης Ελληνικής οικογένειας, μέλος της ελίτ, πολύγλωσσος, μορφωμένος, ευφυής και διπλωμάτης.  Σύμφωνα με τον Κ. Παπαρρηγόπουλο, Ο Μαυροκορδάτος υπήρξε ομολογουμένως ο σημαντικότερος πολιτικός άντρας που παρήγαγε η Επανάσταση. Κανείς δεν επηρέασε τόσο την τύχη του έθνους με τις αρετές και τα ελαττώματά του. Ήταν αυτός που είχε ένα καλά επεξεργασμένο σχέδιο - δυτικοστρεφές σχέδιο - για την ευνοϊκή εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης. 

Η Ζωή του

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου το 1791 στην Κωνσταντινούπολη. Ο Αλέξανδρος διδάχθηκε κατ΄ οίκον ελληνικά, γαλλικά και τουρκικά και φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή.  Ο Αλέξανδρος ήταν πρώτος στην τάξη δείχνοντας ιδιαίτερη έφεση στις γλώσσες, στη φιλοσοφία, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. 

Όταν γεννήθηκε ο Αλέξανδρος η οικογένειά του ήδη είχε πέσει σε δυσμένεια  του σουλτάνου επειδή δεν θεωρούνταν πιστοί στην Υψηλή Πύλη. ΄Ενας  θείος του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου υποστήριξε τους Ρώσους κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1787-1792), ο οποίος στη συνέχεια κατέφυγε στη Ρωσία. Όσες οικογένειες θεωρήθηκαν ρωσόφιλες εξαιρέθηκαν από τα αξιώματα της διοίκησης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας  (π.χ. Δραγουμάνος και Οσποδάρος). (1) 

 Το  οικόσημο της οικογένειας.

Ένας πρόγονος απέκτησε την ιδιότητα του Πρίγκιπα το 1699

Σύμφωνα με τον Α. Ν. Χατζή,  στο βιβλίο του, "Ο ενδοξότερος αγώνας, η Ελληνική Επανάσταση του 1821", "... ο τίτλος του πρίγκιπα που έφερε η οικογένεια Μαυροκορδάτου βασιζόταν σε πολύ περισσότερο από μια αμφισβητήσιμη βυζαντινή γενεαλογία ή έναν δοτό οθωμανικό τίτλο. Ήταν ένας πραγματικός τίτλος (στην πραγματικότητα ο τίτλος του κόμη) που είχε δοθεί στον προ-προπάππου του από τους εκπροσώπους των ευρωπαϊκών αυλών, για τον ρόλο του στην προετοιμασία της Συνθήκης του Κάρλοβιτς (1699). Ο τίτλος αυτός αναφέρεται σε πολλές ευρωπαϊκές πηγές ... Ο Μαυροκορδάτος δεχόταν σιωπηρά τον τίτλο όταν τον προσφωνούσαν αλλά ποτέ δεν υπέγραφε ως πρίγκιπας και ποτέ δεν ζήτησε να τον αποκαλούν έτσι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν απολάμβανε τον τίτλο ή ότι δεν χρησιμοποίησε την αίγλη που του έδινε."(2) (σελ. 22 υποσημείωση 4)  

Το 1812 διορίστηκε Γραμματέας  του Ηγεμόνα της Βλαχίας, του Ιωάννη Καρατζά. Δεν ήταν τόσο η μακρινή συγγένεια που είχαν οι δύο οικογένειες που επηρέασε τον Καρατζά όσο η εργατικότητα και η υπευθυνότητά  του.  Σιγά-σιγά ο Καρατζάς του ανέθετε όλο και περισσότερες αρμοδιότητες  έως που έφτασε ο Μαυροκορδάτος στη θέση του Μέγα Ποστέλνικου - κάτι σαν Πρωθυπουργός.  Εκείνα τα χρόνια ασχολήθηκε με την κωδικοποίηση των νόμων της Βλαχίας, την μεταρρύθμιση της Ακαδημίας του Βουκουρεστίου και την ενίσχυση της διδασκαλίας της καθομιλουμένης ελληνικής γλώσσας. Τέλος, στην ατζέντα του Μαυροκορδάτου ήταν η  δημιουργία  ενός  διεθνούς δικτύου το οποίο θα στήριζε την επανάσταση αλλά θα ενίσχυε και τις δικές του φιλοδοξίες.  

Παράλληλα με τα καθήκοντά του  δίπλα στον  Καρατζά  μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία  η οποία  προετοίμαζε τον ξεσηκωμό όλων των Ελλήνων ενάντια στον τουρκικό ζυγό. Μαζί με τον Μαυροκορδάτο μυήθηκε και ο Ηγεμόνας Καρατζάς. 

Εντούτοις, αντίπαλοι Φαναριώτες  πρόδωσαν τον Καρατζά στον σουλτάνο και έπεσε σε δυσμένεια. Προκειμένου να σωθεί από σίγουρο αποκεφαλισμό  κατέφυγαν μαζί με τον Μαυροκορδάτο  στη Γενεύη. 

Το 1818 γνώρισε τον Τσάρο Αλέξανδρο Α΄ και τον Υπουργό Εξωτερικών, τον Ιωάννη Καποδίστρια. Όταν ο Μαυροκορδάτος ρώτησε τον  Καποδίστρια τί θα απογίνει το έθνος μας; Κι εάν ο Ρωσικός στρατός  θα μπορούσε ... 

Η απάντηση του Καποδίστρια ήταν κοφτή και χωρίς περιθώρια περαιτέρω συζήτησης. "Ειλικρινά περιμένετε από τη Ρωσία να κάνει κάτι τέτοιο; Ως Υπουργός Εξωτερικών του αυτοκράτορα, δηλώνω ότι είναι αμετάκλητη και αμετακίνητη πρόθεσή του να διατηρήσει την ειρήνη με τους Τούρκους με βάση τις ισχύουσες συνθήκες. Οι Έλληνες μπορούν να κερδίσουν πολλά αν προσπαθήσουν να επωφεληθούν, καλόπιστα από την υπάρχουσα κατάσταση".

Πίζα: η πόλη που έμελλε να μεταμορφώσει τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο

Το κλίμα στην Πίζα έσφυζε  από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης.  Δεν άργησε να αφομοιώσει ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος τις ιδέες: από οπαδό της πεφωτισμένης μοναρχίας  έγινε φιλελεύθερος και υποστηρικτής του Συνταγματικού πολιτεύματος.  Γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο και παρακολούθησε  μαθήματα με αντικείμενο της πολιτικές και συνταγματικές ιδέες, τη διεθνή πολιτική και το διεθνές δίκαιο και τη λογοτεχνία. (2)  Γνώρισε τον εκ Μυτιλήνης  Ιγνάτιο, ο οποίος είχε ένα τεράστιο δίκτυο γνωριμιών το οποίο αξιοποίησε στο έπακρο. Το σπίτι του  Ιγνάτιου ήταν ανοικτό για κάθε Έλληνα φοιτητή και μετανάστη. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έγινε ο αρχηγός αυτής της οργάνωσης των νεαρών που είχαν ενστερνιστεί τις ιδέες για εθνικές και φιλελεύθερες επαναστάσεις. 

Ένας πίνακας με τον νεαρό Μαυροκορδάτο 

Σύμφωνα με το ημερολόγιο της Μαίρης Σέλεϊ,  η συγγραφέας του  φημισμένου βιβλίου Frankenstein, και σύζυγός του ποιητή, Σέλεϊ, ο οποίος ήταν φίλος του Lord Byron,  ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος συναντήθηκε για πρώτη φορά μαζί τους στις 2 Δεκεμβρίου το 1820. Η φιλία του Μαυροκορδάτου με τον Σέλεϊ και την σύζυγό του ήταν καθοριστική.  Ο Α.Ν. Χατζής γράφει στο βιβλίο του (σελ. 434): "Ο Μαυροκορδάτος στράφηκε προς τον φιλελευθερισμό και την αντίληψη που σταδιακά έγινε πεποίθηση, ότι η Αγγλία, με την ναυτική της υπεροχή, ήταν η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να στηρίξει ένα ανεξάρτητο Ελληνικό κράτος. (σελ 437). "Ήταν ο μόνος  που αντιλαμβανόταν ... ότι η Επανάσταση  θα επιτύγχανε μόνο αν οι Έλληνες προσπαθούσαν επιτυχώς να προβούν σε έναν μείζονα γεωπολιτικό αναπροσανατολισμό: να ξεφύγουν από την ρωσική σφαίρα επιρροής να απαρνηθούν το μονοπώλιο της Ρωσίας στην "προστασία" τους να διορθώσουν την εσφαλμένη εντύπωση που είχε δημιουργηθεί στη Δύση και δυσφήμιζε την επανάσταση τους: η ελληνική εξέγερση  δεν αποτελούσε τμήμα κάποιου ρωσικού σχεδίου για τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι Έλληνες δεν ήταν πιόνια της Ρωσίας. Ο πολιτικός στόχος της Ελληνικής Επανάστασης δεν ήταν η ίδρυση μιας ακόμα αυτόνομης ηγεμονίας υποτελούς στον σουλτάνο και υπό τον βαρύ ίσκιο της Ρωσίας. Ο στόχος ήταν να ιδρυθεί ένα νέο ανεξάρτητο κράτος το οποίο θα κυβερνιόταν  ως ευρωπαϊκό , ως κομμάτι της Δύσης.".

6 Μαρτίου 1821, η έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος γράφει στους φίλους του στη Γαλλία:  Καταλαβαίνετε ποια είναι η ψυχική μου κατάσταση. Επιθυμώ το ίδιο που επιθυμούν οι δικές σας ψυχές. Ετοιμάζομαι να φύγω από την Πίζα. Παρακαλώ κάνετε ό,τι μπορείτε για να διαδώσετε  τις ειδήσεις μας στις εφημερίδες. Είστε αρκετά συνετοί ώστε να κάνετε ό,τι το καλύτερο μπορείτε. 

Τον Ιούλιο του 1821 ένα τυπογραφείο του Λονδίνο δημοσίευσε ένα δοκίμιο του Κ. Πολυχρονιάδη. Ο Πολυχρονιάδης ήταν μαθητής του Αδαμάντιου Κοραή και στενός συνεργάτης του Ιγνατίου στην Πίζα. Ο Πολυχρονιάδης είχε διαβάσει το δοκίμιο  του Μαυροκορδάτου με τίτλο, "Η Οθωμανική Αυτοκρατορία με μια ματιά". και αποφάσισε να δημοσιεύσει ένα φυλλάδιο εμπνευσμένο από τις ιδέες του. Ο Πολυχρονιάδης βάζει τον τίτλο,  "Σχόλια  περί της παρούσας κατάστασης της Τουρκίας, λαμβάνοντας υπόψη τις εμπορικές και πολιτικές σχέσεις της με την Αγγλία". 

Η εφημερίδα Times με τη σειρά τους,  μεταξύ άλλων,  εκφράζουν την υποστήριξή τους προς τους Έλληνες αλλά υιοθετούν εμμέσως το γεωπολιτικό όραμα του Μαυροκορδάτου. Γράφει, μεταξύ άλλων η εφημερίδα: "ο συγγραφέας φαίνεται ότι έχει σκοπό να συνδυάσει μια επίκληση στο εθνικό αίσθημα των Βρετανών με μια επίκληση προς τα πιο απτά συμφέροντα του κράτους μας. Επιχειρεί να αποδείξει ότι, αν η Αγγλία δείξει ένα πιο ενεργό και αποφασισμένο πρόσωπο στους μαχόμενους Έλληνες θα κερδίσει μια τεράστια ενίσχυση του εμπορικού μεγαλείου και της ευημερίας της. Ο συγγραφέας δείχνει ότι, ενώ όλα τα γύρω κράτη προοδεύουν η Τουρκία εξαιτίας της ελεεινής κατάστασης της στάσιμης κυβέρνησης της, βυθίζεται κάθε ώρα σε πληθυσμιακή αποψίλωση και παρακμή". 

Οι  Άγγλοι έβλεπαν  πλέον με άλλο μάτι την Ελληνική Επανάσταση.

Την άνοιξη του 1821 πήγε στη Μασσαλία, φόρτωσε ένα καράβι με όπλα και πολεμοφόδια, προμήθειες και ένα τυπογραφικό πιεστήριο - εν μέρει με δικά του έξοδα - και αναχώρησε για την Ελλάδα. Σκοπός της αποστολής του Μαυροκορδάτου ήταν να  προετοιμάσει το έδαφος για την άφιξη του Ιγνατίου και του Ιωάννη Καρατζά.

 Ο Υψηλάντης είχε αποτύχει παταγωδώς, ο Καποδίστριας είχε αρνηθεί τη θέση, άρα ο Ιγνάτιος και ο Καρατζάς ήταν καλές επιλογές. 

Ο Μαυροκορδάτος  ταξίδευε προς την Ελλάδα με 80 Έλληνες και ξένους εθελοντές. Μεταξύ αυτών,  ήταν ο Γεώργιος Σέκερης, ο πρώτος που μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, ο Νικόλαος Λουριώτης από τα Ιωάννινα με σπουδές στην Ευρώπη,  ο Γεώργιος Πραϊδης από τα Μουδανιά της Μικράς Ασίας- επίσης με σπουδές στην Ευρώπη.  Ήταν και ο Μακεδόνας Αναστάσιος Πολυζωίδης,  ο ριζοσπάστης διανοούμενος Ιταλός Βιντσεντζο Γκαλίνα ο οποίος ήταν Καρμπονέρος νομικός από τη Ραβένα και ο Ζαν Φρανσουά- Μαξίμ Ρεϊμπο.  Ο Πολυζωίδης και Γκαλίνα έγραψαν το προσχέδιο του  Συντάγματος. Και οι δύο τους είχαν υπόδειγμα το αμερικανικό σύστημα διακυβέρνησης.

 

Πρόεδρος της Πρώτης Εθνικής Συνέλευσης της Επιδαύρου 1822

Οι πανίσχυροι προεστοί της Πελοποννήσου επέτρεψαν την απόλυτη κυριαρχία του Μαυροκορδάτου στην Πρώτη Εθνική Συνέλευση γιατί ήθελαν να βγει μια αξιοπρεπής  διακήρυξη που θα είχε αποδέκτες  τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις.  Έτσι, προτίμησαν τον πιο άξιο. 

Πράγματι η  περίφημη «Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Έθνους» είναι εξαιρετικό κείμενο.

Σύμφωνα με τον Α. Ν. Χατζή στο βιβλίο του  βασίζεται σε πέντε επιχειρήματα: 

(α) Η Οθωμανική κατοχή ευρωπαϊκών εδάφων, οι κάτοικοι των οποίων ήταν στην πλειονότητά τους Χριστιανοί, δεν ήταν νόμιμη, ήταν αυθαίρετη και δεν είχε τη συναίνεση των υπηκόων της που είχαν την αξίωση να γίνουν σεβαστά τα φυσικά τους δικαιώματα. Επομένως, οι Δυνάμεις δεν θα έπρεπε να υπερασπίζονται την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

(β) Οι Έλληνες ήταν Χριστιανοί και ανήκαν στην ευρωπαϊκή οικογένεια με αναφορές στο παρελθόν αλλά και στο παρόν. Η Ευρώπη θα έπρεπε να συνταχθεί μαζί τους και όχι με τη βάρβαρη μουσουλμανική αυτοκρατορία, την απόλυτη επιτομή του κακού

(γ) Οι επαναστάτες  ήταν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων, άρα οι νέοι Έλληνες ήταν οι κατεξοχήν Ευρωπαίοι.

(δ) Οι επαναστάτες έκαναν ότι καλύτερο μπορούν για να οργανωθούν, ακολουθούσαν όμως το πολιτικό μοντέλο της Δυτικής Ευρώπης, διασφάλιζαν τα φυσικά δικαιώματα, και η κυβέρνησή τους είχε προκύψει από τις ιδέες του πολιτικού διαφωτισμού. Η νεότερη Ελλάδα αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα της (Δυτικής) Ευρώπης. 

(ε)  Οι Έλληνες δεν καταργούσαν ένα αυταρχικό πολιτικό καθεστώς, αλλά εγκαθίδρυσαν ένα νέο έθνος-κράτος φιλελεύθερο και δημοκρατικό. Για το λόγο αυτό δεν υπήρχε καμμιά αναφορά στην Φιλική Εταιρεία.

Στη  «Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ελληνικού Έθνους» πρώτη φορά χρησιμοποιούν τη λέξη: Έλληνες. Μέχρι τότε οι ξένοι μας ονομάτιζαν Γραικούς ενώ οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί  Ρωμιοί ! 

Το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδος  ψηφίστηκε από την Α΄ Συνέλευση την 1η Ιανουαρίου 1822, με ονομασία "Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος". και ήταν από τα πιο προοδευτικά συντάγματα στον κόσμο!

Συντάχθηκε από τους  Αλ. Μαυροκορδάτο, Θεόδωρο Νέγρη, Πολυζωϊδη και τον Γκαλίνα. 

- Εγκαθίδρυσε μια αβασίλευτη δημοκρατία,

- Διακήρυττε  ότι η επικρατούσα θρησκεία στην Ελληνική επικράτεια είναι η θρησκεία της ανατολικής ορθόδοξης του Χριστού εκκλησίας ωστόσο, οι χριστιανοί άλλων δογμάτων όπως οι οι καθολικοί των Κυκλάδων είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα,

- Μια επαναστατική ρύθμιση: Θεσπιζόταν η ισότητα ενώπιον του νόμου χωρίς καμία διάκριση λόγω βαθμού, τάξης ή αξιώματος,

- Υιοθέτηση ενός συστήματος καθολικής ψηφοφορίας,

- Όλα τα δικαιώματα έχαιραν απόλυτης προστασίας: ζωή, ελευθερία, ιδιοκτησία ασφάλειας αλλά και τιμή και συνείδηση. Το 1822, μετά τη ψήφιση του συντάγματος η Ελληνική κυβέρνηση κατάργησε με ειδικό διάταγμα τη δουλεία. (Πολλοί μουσουλμάνοι, κυρίως γυναίκες δεν ήταν αιχμάλωτοι πολέμου αλλά σκλάβοι ιδίως οι γυναίκες σε χαρέμια που διατηρούσαν Έλληνες οπλαρχηγοί και προεστοί ακόμα και φιλέλληνες.),

- Το Σύνταγμα  εγγυόταν το δικαίωμα των δημοσιογράφων να παρίστανται στις εργασίες του βουλευτικού ακόμα και τις μυστικές υπό προϋποθέσεις,

- Το Σύνταγμα καθιέρωνε τακτικό στρατό και ναυτικό με στρατιώτες στην υπηρεσία και τη μισθοδοσία της κυβέρνησης. 

  

Κατά τη διάρκεια του πολέμου πολέμησε στη δυτικό-κεντρική Ελλάδα και βοήθησε στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου τον Νοέμβριο του 1822. Ο Σπύρος Τρικούπης τάχθηκε στο πλευρό του Μαυροκορδάτου. Απέκτησε έτσι φήμη και στην Ευρώπη που τον έφερε κοντά στον Λόρδο Βύρων. (2)

Δεδομένου της συμπάθειάς του προς τους Άγγλους, ο Μαυροκορδάτος ηγήθηκε του Αγγλικού Κόμματος σε αντίθεση με τον Υψηλάντη 

(Φαναριώτης και Πρίγκιπας) και τον Κολοκοτρώνη που την ίδια εποχή προτιμούσε τους Ρώσους. Με σφοδρότητα αντιτάχθηκε κατά του Κωλέττη ο οποίος ηγήθηκε το ονομαζόμενο Γαλλικό Κόμμα.  

Το 1825 ο Μαυροκορδάτος διορίστηκε Υπουργός. (4) Όταν ο Ιμπραήμ Πασά έφτασε στην Πελοπόννησο έγινε ξανά στρατιώτης και παραλίγο να πεθάνει στη Σφακτηρία τον Μάιο του 1825. Όταν ξαναέπεσε το Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του 1826, στα χέρια των Οθωμανών αποσύρθηκε από το στρατό αλλά λειτούργησε ως μεσολαβητής με τους Γάλλους, τους  Άγγλους και τους Ρώσους που είχαν διαφορετικές απόψεις για τον Ελληνικό αγώνα. 

Μόνο μετά από το 1830 οι ξένες δυνάμεις αναγνώρισαν την Ελλάδα ως ανεξάρτητο κράτος.

1830

Όταν ο Καποδίστριας έγινε κυβερνήτης της Ελλάδας το 1828 κάλεσε τον Μαυροκορδάτο για βοήθεια αν και ο ίδιος  θεωρούσε ότι ο Καποδίστριας ήταν πολύ αυταρχικός. 

Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, ο Μαυροκορδάτος έγινε Υπουργός Οικονομίας, και ήταν Αντιπρόεδρος της Εθνικής Συνέλευσης στο Άργος το 1832. Ο Βασιλιάς Όθωνας το 1833 τον διόρισε Υπουργό Οικονομικών και διετέλεσε Πρωθυπουργός σε τέσσερις διαφορετικές περιπτώσεις κάτω από τον Βασιλιά 'Όθωνα.

Σε ώριμη ηλικία 

    

Ο Μαυροκορδάτος κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης πολιτικής ζωής  φόρεσε διάφορα πολιτικά καπέλα που προκάλεσαν σύγχυση. Από το 1834 και μετά  στάλθηκε στο Μόναχο, Βερολίνο και Λονδίνο. Διατέλεσε πρωθυπουργός για ένα μικρό  διάστημα το 1841 και μετά στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη. 

Το 1843, αρχές  του Σεπτέμβρη, με τις ταραχές επέστρεψε στην Αθήνα ως Υπουργός άνευ Χαρτοφυλακίου υπό του Ανδρέα Μεταξά και από το Απρίλιο μέχρι τον Αύγουστο του 1844 ήταν επικεφαλής της κυβέρνησης αφού έπεσε το Ρωσικό κόμμα. Ο Μαυροκορδάτος υποστήριξε το Αγγλικό κόμμα.  Το 1850 διορίστηκε πρεσβευτής στη Γαλλική πρωτεύουσα. Τότε φοιτούσε και ο αγαπημένος του ανιψιός ο Χαρίλαος Τρικούπης στο Παρίσι και τον είχε υπό την προστασία του. (5) 

Ποιος ήταν πραγματικά ο Μαυροκορδάτος;

Τον έχουν χαρακτηρίσει ως γενναίο, ειλικρινή, ανιδιοτελή, χαρισματικό, απατεώνα και ανέντιμο, - πολλές φορές από τους ίδιους ανθρώπους! Υπήρχαν τόσες εσωτερικές διαμάχες και τόσες αντιπαραθέσεις κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που ο οποιοσδήποτε Έλληνας, ειδικότερα ένας διπλωμάτης που ασχολούταν με τις ξένες δυνάμεις σε ακανθώδη θέματα, μπορούσε να τον θεωρεί τόσο  ήρωα και την ίδια στιγμή αχρείο.

Η Φαναριώτικη καταγωγή του Μαυροκορδάτου ήταν όπως η ‘ Ύβρη – Άτη’. Του χάριζε αφενός αίγλη αφετέρου έτρεφε την δυσπιστία μεταξύ των διάφορων Ελληνικών φατριών. Ένας συγγραφέας  είπε συνοπτικά για τον Μαυροκορδάτο:  "Για τους πολλούς δυτικούς Ευρωπαίους ο Φαναριώτης ήταν ξένος με ένα ανεξιχνίαστο ανατολίτικο στυλ αλλά  και για πολλούς Έλληνες ήταν ξένος διότι ήταν πολύ δυτικός."(6)  

Ένας άλλος Φιλέλληνας, ο Στάνχοπ θα πει: ‘Ο Μαυροκορδάτος είναι πονηρός, έξυπνος, ύπουλος και προσηνής… αλλά …δεν υπάρχει τίποτα σπουδαίο ή βαθυστόχαστο στο μυαλό του… Τι εν τέλει μπορείς να περιμένεις από έναν Τούρκο ή Έλληνα της Κωνσταντινούπολης;» Οι ιστορικοί συχνά πέφτουν στην παγίδα. Θυμίζουν στον αναγνώστη ότι ο τίτλος του Πρίγκιπα ήταν έτσι κι αλλιώς ‘Τούρκικος τίτλος’ (που δεν ισχύει έτσι ακριβώς ) σε αντίθεση δηλαδή με τι, αναρωτιέμαι- τίτλο που έχει δοθεί από τον Θεό;   

Το να είσαι διπλωμάτης στο καζάνι της ελληνικής πολιτικής σήμαινε ότι κάποιοι θα σε υποστήριζαν και κάποιοι  θα σε κακολογούσαν. Πιθανόν του αξίζουν πολλά εύσημα που απλώς επιβίωσε προσπαθώντας να συμφιλιώσει τόσες φατρίες.

Πέθανε στην Αίγινα (επί Πρωθυπουργίας του Χ. Τρικούπη) και ένα πολεμικό πλοίο τον μετέφερε στην Αθήνα ενώ κηρύχθηκε πενθήμερο πένθος σε όλη την επικράτεια. Η απλή στήλη δεν είναι τόσο αυστηρή όσο φαίνεται με τη πρώτη ματιά.  Το οικογενειακό οικόσημο και το στεφάνι της νίκης διακοσμούν τη στήλη στο οποίο στηρίζεται η αυστηρή προτομή. Φαίνεται ότι προσέχει την πλήθος των Φαναριωτών στο Πρώτο Νεκροταφείο.   

 

Τμήμα 1 / 293

Υποσημειώσεις:

(1) Δίδασκε την Ελληνική γλώσσα στην Μαίρη.  http://muse.jhu.edu/journals/rom/summary/v012/12.2minta.html  

 

(2) Ο Σπύρος Τρικούπης, αγγλοτραφής (πατέρας του Χαρίλαου) εκφώνησε έναν επικήδειο λόγο για τον Λόρδο Βύρωνα. Ο λόγος μεταφράσθηκε, έκανε το γύρο όλης της Ευρώπης και της Αμερικής. Έτσι έγινε γνωστό το όνομα του Τρικούπη. 

(3) Το κείμενο για τον Μαυροκορδάτο αναφέρεται στον Λόρδο Βύρωνα και στον Σέλλυ και τις διάφορες προκαταλήψεις εκείνης της εποχής. Ο Σέλλυ αναφερόταν στον Μαυροκορδάτο ως ο φίλος μας με το τουρμπάνι ομολογώντας ότι παρόλο που ήταν συμπαθητικός και μορφωμένος δεν τον συμπαθούσε ιδιαίτερα. 

(4) Το 1825 ο Αλ. Μαυροκορδάτος πρότεινε στον Σπύρο Τρικούπη να παντρευτεί την αδελφή του Αικατερίνη.

(5) Τα παιδιά του Αλ. Μαυροκορδάτου αγαπούν αλλά ταυτόχρονα ζηλεύουν την αγάπη και τον θαυμασμό που τρέφει ο πατέρας τους για τον Χ. Τρικούπη.

(6) βλέπε: https://petercochran.files.wordpress.com/2010/03/byron-and-alexander-mavrocordatos.pdf

Προσάρτημα

Διακήρυξις τῆς Ἐθνικῆς Συνελεύσεως
Αʹ Εθνική Συνέλευση Επιδαύρου

Ἀπόγονοι τοῦ σοφοῦ καὶ φιλανθρώπου ἔθνους τῶν Ἑλλήνων, σύγχρονοι τῶν νῦν πεφωτισμένων καὶ εὐνομουμένων λαῶν τῆς Εὐρώπης καὶ θεαταὶ τῶν καλῶν, τὰ ὁποία οὗτοι ὑπὸ τὴν ἀδιάρρηκτον τῶν νόμων αἰγίδα ἀπολαμβάνουσιν, ἦτον ἀδύνατον πλέον νὰ ὑποφέρωμεν μέχρις ἀναλγησίας καὶ εὐηθείας τὴν σκληρὰν τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους μάστιγα, ἥτις ἤδη τέσσαρας περίπου αἰῶνας ἐπάταξε τὰς κεφαλὰς ἡμῶν καί, ἀντὶ τοῦ λόγου, τὴν θέλησιν ὡς νόμον γνωρίζουσα, διῴκει καὶ διέταττε τὰ πάντα δεσποτικῶς καὶ αὐτογνωμόνως. Mετὰ μακρὰν δουλείαν ἠναγκάσθημεν, τέλος πάντων, νὰ λάβωμεν τὰ ὅπλα εἱς χεῖρας καὶ νὰ ἐκδικήσωμεν ἑαυτοὺς καὶ τὴν πατρίδα ἡμῶν ἀπὸ μίαν τοιαύτην φρικτὴν καὶ ὡς πρὸς τὴν ἀρχὴν αὐτῆς ἄδικον τυραννίαν, ἥτις οὐδεμίαν ἄλλην εἶχεν ὁμοίαν, ἢ κἂν δυναμένην ὁπωσοῦν μετ’ αὐτῆς νὰ παραβληθῇ δυναστείαν.

Ὁ κατὰ τῶν Τούρκων πόλεμος ἡμῶν, μακρὰν τοῦ νὰ στηρίζηται εἰς ἀρχάς τινας δημαγωγικὰς καὶ στασιώδεις ἢ ἰδιωφελεῖς μέρους τινὸς τοῦ σύμπαντος ἑλληνικοῦ ἔθνους σκοπούς, εἶναι πόλεμος ἐθνικός, πόλεμος ἱερός, πόλεμος, τοῦ ὁποίου ἡ μόνη αἰτία εἶναι ἡ ἀνάκτησις τῶν δικαίων τῆς προσωπικῆς ἡμῶν ἐλευθερίας, τῆς ἰδιοκτησίας καὶ τῆς τιμῆς, τὰ ὁποία, ἐνῶ τὴν σήμερον ὅλοι οἱ εὐνομούμενοι καὶ γειτονικοὶ λαοὶ τῆς Εὐρώπης τὰ χαίρουσιν, ἀπὸ ἡμᾶς μόνον ἡ σκληρὰ καὶ ἀπαραδειγμάτιστος τῶν ὀθωμανῶν τυραννία ἐπροσπάθησε μὲ βίαν ν’ ἀφαιρέσῃ καὶ ἐντὸς τοῦ στήθους ἡμῶν νὰ τὰ πνίξῃ. Εἴχομεν ἡμεῖς, τάχα, ὀλιγώτερον, παρὰ τὰ λοιπὰ ἔθνη, λόγον διὰ νὰ στερώμεθα ἐκείνων τῶν δικαίων, ἢ εἴμεθα φύσεως κατωτέρας καὶ ἀχρειεστέρας, διὰ νὰ νομιζώμεθα ἀνάξιοι αὐτῶν καὶ καταδικασμένοι εἰς αἰώνιον δουλείαν νὰ ἕρπωμεν ὡς κτήνη καὶ αὐτόματα εἰς τὴν ἄλογον θέλησιν ἑνὸς ἀπηνοῦς τυράννου, ὅστις ληστρικῶς καὶ ἄνευ τινὸς συνθήκης ἦλθε μακρόθεν νὰ μᾶς καθυποτάξῃ; Δίκαια, τὰ ὁποία ἡ φύσις ἐνέσπειρε βαθέως εἰς τὴν καρδίαν τῶν ἀνθρώπων καὶ τὰ ὁποία οἱ νόμοι, σύμφωνοι μὲ τὴν φύσιν, καθιέρωσαν, ὄχι τριῶν ἢ τεσσάρων, ἀλλὰ καὶ χιλίων καὶ μυρίων αἰώνων τυραννία δὲν δύναται νὰ ἐξαλείψῃ· καὶ ἂν ἡ βία ἢ ἡ ἰσχὺς πρὸς τὸν καιρὸν τὰ καταπλακώσῃ, ταῦτα πάλιν, ἀπαλαίωτα καὶ ἀνεξάλειπτα καθ’ ἑαυτά, ἡ ἰσχὺς ἐμπορεῖ ν’ ἀποκαταστήσῃ καὶ ἀναδείξῃ οἷα καὶ πρότερον καὶ ἀπ’ αἰώνων ἦσαν! Δίκαια, τέλος πάντων, τὰ ὁποία δὲν ἐπαύσαμεν μὲ τὰ ὅπλα νὰ ὑπερασπιζώμεθα ἐντὸς τῆς Ἑλλάδος, ὅπως οἱ καιροὶ καὶ αἱ περιστάσεις ἐπέτρεπον.

Ἀπὰ τοιαύτας ἀρχὰς τῶν φυσικῶν δικαίων ὁρμώμενοι καὶ θέλοντες νὰ ἐξομοιωθῶμεν μὲ τοὺς λοιποὺς συναδέλφους μας Εὐρωπαίους χριστιανούς, ἐκινήσαμεν τὸν πόλεμον κατὰ τῶν Τούρκων, μᾶλλον δὲ τοὺς κατὰ μέρος πολέμους ἑνώσαντες, ὁμοθυμαδόν ἐκστρατεύσαμεν, ἀποφασίσαντες ἢ νὰ ἐπιτύχωμεν τὸν σκοπόν μας καὶ νὰ διοικηθῶμεν μὲ νόμους δικαίους, ἢ νὰ χαθῶμεν ἐξ ὁλοκλήρου, κρίνοντες ἀνάξιον νὰ ζῶμεν πλέον ἡμεῖς οἱ ἀπόγονοι τοῦ περικλεοῦς ἐκείνου ἔθνους τῶν Ἑλλήνων ὑπὸ δουλείαν τοιαύτην, ἰδίαν μᾶλλον τῶν ἀλόγων ζῴων, παρὰ τῶν λογικῶν ὄντων. Δέκα μῆνες ἤδη παρῆλθον ἀφοῦ ἠρχίσαμεν νὰ τρέχωμεν τοῦτο τὸ στάδιον τοῦ ἐθνικοῦ πολέμου. Ὁ Ὕψιστος Θεὸς μᾶς ἐβοήθησε, καίτοι ὄχι ἱκανὰ προπαρασκευασμένους, εἰς τὸ τοιοῦτον μέγα τῷ ὄντι ἐπιχείρημα· τὰ ὅπλα μας ἐφάνησαν πολλαχοῦ νικηφόρα, πλὴν καὶ πολλαχοῦ εὖρον καὶ εἰσέτι εὑρίσκουσιν ἀντίστασιν ὄχι μικράν· περιστάσεις ἀπεναντίας μᾶς ἀπήντησαν καὶ ταύτας νὰ ἐξομαλίσωμεν ἕως ὥρας ἐνησχολούμεθα. Ὅθεν, δὲν πρέπει νὰ φανῇ παράξενον, ἂν ἄχρι τοῦδε ἀνεβάλομεν τὴν πολιτικὴν τῆς πατρίδος μας διάταξιν, ἂν δὲν ἐπροφθάσαμεν νὰ κηρύξωμεν τὴν ἀνεξαρτησίαν ἡμῶν καὶ νὰ ἀναφανῶμεν ὡς ἔθνος ἐνώπιον πάντων τῶν εὐνομουμένων λαῶν καὶ ἀπάσης τῆς οἰκουμένης. Πρὶν περὶ τῆς φυσικῆς ἡμῶν ὑπάρξεως ὁπωσοῦν βεβαιωθῶμεν, ἦτον ἀδύνατον νὰ σκεφθῶμεν καὶ περὶ τῆς πολιτικῆς. Ἔστωσαν, λοιπόν, τὰ εἰρημένα εἰς μὲν τοὺς ἄλλους ἱκανὴ ἀπολογία τῆς ἀναβολῆς μας, εἰς ἡμᾶς δὲ παραμυθία διὰ τὴν ἐπικρατήσασαν ἀταξίαν.

Ἤδη δέ, ὅτε αἱ ἐναντίαι περιστάσεις ἤρχισαν νὰ ἐξομαλίζωνται, ἀπεφασίσαμεν ἢ μᾶλλον ἠναγκάσθημεν νὰ ὀργανίσωμεν καὶ Σύνταγμα πολιτικὸν τῆς Ἑλλάδος· καὶ πρῶτον μὲν κατὰ μέρος, οἷον τὸ τῆς Ἀνατολικῆς Χέρσου Ἑλλάδος, τὸ τῆς Δυτικῆς Χέρσου Ἑλλάδος, τὸ τῆς Πελοποννήσου, τὸ τῶν νήσων κ.τ.λ. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ταῦτα ἀπέβλεπαν μᾶλλον τὰς μερικωτέρας σχέσεις, καθ’ ἂς ἑκάστη τῶν εἰρημένων ἐπαρχιῶν καὶ νήσων ὤφειλε νὰ διαταχθῇ καὶ διοικηθῇ, διὰ τοῦτο ἦτον ἀνάγκη πᾶσα ἑπομένως νὰ γενῇ καὶ ἓν ἄλλο γενικὸν προσωρινὸν πολίτευμα εἰς ὅλα τὰ πράγματα καὶ εἰς ὅλας τὰς ἐσωτερικὰς καὶ ἐξωτερικὰς σχέσεις τῆς Ἑλλάδος ἐπεκτεινόμενον. Πρὸς τούτου τὴν κατασκευὴν καὶ σύνταξιν αἱ κατὰ μέρος ἐπαρχίαι καὶ νῆσοι ἔπεμψαν τοὺς πληρεξουσίους παραστάτας των· οὗτοι λοιπὸν ἐν Ἐθνικῇ Συνελεύσει σκεφθέντες καὶ μελετήσαντες ἱκανῶς περὶ τῶν κοινῶν πραγμάτων, ὠργάνισαν μίαν προσωρινὴν Διοίκησιν, καθ’ ἢν ἡ Ἑλλὰς ἅπασα μέλλει νὰ κυβερνηθῇ ἐφεξῆς. Ταύτην, καὶ ἁπλῶς μὲν ὡς ἐπὶ τῆς βάσεως τοῦ δικαίου καὶ τῶν ὀρθῶν νόμων ἐστηριγμένην, καὶ ἐν μέρει δὲ καθὸ ὠργανισμένην κοινὴ τῶν Ἑλλήνων γνώμη, ὀφείλουσιν ὅλοι οἱ λαοὶ κάτοικοι τῆς Ἑλλάδος ν’ ἀναγνωρίζωσι μόνην ἔννομον καὶ ἐθνικὴν διοίκησιν, ἀναλόγως προσφερόμενοι.

Τὰ συνιστῶντα τὴν Διοίκησιν Σώματα εἶναι δύο· τὸ Ἐκτελεστικὸν καὶ τὸ Βουλευτικόν, ἀπὸ τὰ ὁποῖα διορίζεται καὶ τὸ Δικαστικόν, ἀνεξάρτητον ὅμως ἀπὸ ἐκεῖνα διόλου.

Tαύτα διακυρύττει ἡ Ἐθνικὴ Συνέλευσις πρὸς τὸ πανελλήνιον, ἓν καὶ μόνον προσεπιφέρουσα, ὅτι αὐτῆς μὲν ἐπεραιώθη τὸ ἔργον καὶ διαλύεται σήμερον, Ἔργον δὲ τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ χρέος εἷναι νὰ φανῇ εὐπειθής καὶ ὑπήκοος εἰς τοὺς νόμους καὶ τοὺς ἐκτελεστὰς ὑπουργοὺς τῶν νόμων. Ἕλληνες! Εἴπατε πρὸ ὀλίγου, ὅτι δὲν θέλετε δουλείαν, καὶ ὁ τύραννος χάνεται καθημέραν ἀπὸ τὸ μέσον σας. ἀλλὰ μόνη ἡ μεταξύ σας ὁμόνοια καὶ ἀκριβὴς ὑποταγὴ εἰς τὴν Διοίκησιν ἐμπορεῖ νὰ στερεώσῃ τὴν ἀνεξαρτησίαν σας. Eἴθε ὁ κραταιὸς τοῦ Ὑψίστου βραχίων ν’ ἀνυψώσῃ καὶ ἀρχομένους καὶ ἄρχοντας, τὴν Ἑλλάδα ὁλόκληρον, πρὸς τὴν πάρεδρον Αὐτοῦ σοφίαν, ὥστε ν’ ἀναγνωρίσωσι τ’ ἀληθῆ των ἀμοιβαία συμφέροντα· Kαὶ οἱ μὲν διὰ τῆς προνοίας, οἱ δὲ λαοὶ διὰ τῆς εὐπειθείας, νὰ στερεώσωσι τῆς κοινῆς ἡμῶν πατρίδος τὴν πολύευκτον εὐτυχίαν. Eἴθε! Eἴθε!

Ἐν Ἐπιδαύρῳ τὴν ιεʹ Ἰανουαρίου, αʹ τῆς Ἀνεξαρτησίας, ͵αωκβʹ