ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ, Ο Γέρος του Μοριά

1770 -  1843

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Αρχιστράτηγος της Ελληνικής Επανάστασης, 

και ο πιο φημισμένος ήρωας. (1)

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αναμφισβήτητα ήταν και είναι ο σταρ της Ελληνικής Επανάστασης. Το όνομα του είναι συνώνυμο της ψυχής της Ελληνικής Επανάστασης, του ηγέτη και του ήρωα. Ο Κολοκοτρώνης ήταν γοητευτικός, ήταν έξυπνος, και πάνω από όλα η αταλάντευτη  δέσμευση του στον Ελληνικό σκοπό.

«Ο Θεός, παιδιά, υπέγραψε την ελευθερία της Ελλάδος και δεν ξαναπαίρνει πίσω την υπογραφή του». 

Ο Κολοκοτρώνης ενσωμάτωνε το όραμα, τις αρετές, τα λάθη και τις υπερβολές της εποχής. 

Η ζωή του

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε την τύχη να έχει έναν πάτερα, τον Κωνσταντή, ο οποίος ήταν σημαντική φυσιογνωμία του Μοριά. Ήταν αρχηγός των αρματολών της Κορίνθου. Λέγεται ότι ήταν σε θέση να επηρεάζει αποφασιστικά τους διορισμούς των Πασάδων στην Πελοπόννησο. Μόλις όμως εκτέλεσαν τον Μητροπολίτη Ανανία ο Κωνσταντής εγκατέλειψε το αρματολίκι της Κορίνθου για την Καστάνιτσα της Μάνης. Εκεί έκτισε ένα φρούριο και συνέχισαν μαζί με τον φίλο του Παναγιώταρο τις εξορμήσεις τους κατά των Τούρκων. Ο Κωνσταντής, στην ένοπλη εξέγερση των Ορλοφικών σκοτώθηκε. 

Η δολοφονία του πατέρα του έμεινε μια ανοικτή πληγή στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ο οποίος στα 17 του έγινε οπλαρχηγός του Λεονταρίου.  Έγινε τόσο επικίνδυνος για τους Οθωμανούς που έβγαλαν το 1802 φιρμάνι να εκτελεστεί από τους προεστούς.  

Το 1790 παντρεύτηκε στον Άκοβο την κόρη προεστού, την Αικατερίνη το γένος Καρούτσου. Εκεί έζησε τα επόμενα χρόνια αποκτώντας παιδιά και χωράφια.

Το διάλλειμα στη Ζάκυνθο

«Το 1805-1806 ο Κολοκοτρώνης διώχθηκε, ως κλέφτης από τις τουρκικές αρχές στα βουνά της Πελοποννήσου, όμως αυτή η περίοδος της καταδίωξης θα είναι  πολύτιμη για τη στρατιωτική του εκπαίδευση. Αυτό που δεν καταλαβαίνει τότε είναι ότι ξεκινά ο μετασχηματισμός του από έναν άτακτο στρατιώτη σε έναν πολεμιστή επαγγελματικών προδιαγραφών, με τις συνθήκες, το έδαφος και τον τόπο, να παίζουν καίριο ρόλο. Ο μετασχηματισμός αυτός θα ολοκληρωθεί την περίοδο της Ζακύνθου. Στα Επτάνησα το 1807 έως το 1810  ήρθε η Γαλλική περίοδος και μετά η αγγλική κυριαρχία ως το 1864. Στους τελευταίους θα χρησιμεύσει η γνώση του στα όπλα ως το 1817, οπότε και θα υπηρετήσει στον αγγλικό στρατό υπό τον Ρίτσαρντ Τσορτς. Ο Κολοκοτρώνης θα γνωρίσει για πρώτη φορά την οργάνωση και τον τρόπο που εξασκείται ένα στράτευμα. Θα κατανοήσει γρήγορα όχι μόνο την τοπική αλλά και την ευρύτερη διάσταση της επαναστατικής πράξης, ενώ παράλληλα θα διαβάσει, όπως ο ίδιος αναφέρει στα απομνημονεύματά του τα αναγνώσματα σχετικά με την Ιστορία της Ελλάδας».(2) Ένας ιστορικός είπε ότι οι Επτανήσιοι ήταν ο Φάρος για τη Στερεά Ελλάδα ο οποίος φώτισε το δρόμο.

Ο Κολοκοτρώνης  στη συνέχεια μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία το 1818 και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1821 πριν ξεσπάσει η Επανάσταση. Δημιούργησε ένα συνασπισμό από άτακτο στράτευμα και ήταν επικεφαλής. Συχνά έμπαινε σε χωριά και απειλούσε να κάψει σπίτια  ή  ολόκληρο το χωριό εάν οι άντρες δεν έπαιρναν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση! 

Φανταστείτε τον Κολοκοτρώνη πενήντα χρονών, σκληρός σαν σίδερο, με την περικεφαλαία  και πάνω στην στολή του  κομμάτια από τον Αγγλική στρατιωτική στολή. Σίγουρα λίγο εκκεντρικός αλλά κανείς δεν θα τον μπέρδευε με κανέναν άλλο. Το ντύσιμο του ήταν μέρος του μύθου του.

Η περιγραφή του Κολοκοτρώνη: «Η μεγάλη, μακράν δε και πυκνήν μαύρη κόμην περιβεβλημένην κεφαλή του, ην έσκεπε πάντα αρχαιοπρεπές κράνος... ο υπό ρίνα ιέρακος δασύς αυτού μύσταξ...» (3)

Η μεγάλη του πορεία ξεκινά από την Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821 και τον Μάιο βρίσκεται στο Βαλτέτσι. Λίγο αργότερα θα βρεθεί στη μάχη των Βερβένων-Δολιανών, τον Αύγουστο στη Μάχη της Γράνας και στις 23 Σεπτεμβρίου θα πρωταγωνιστήσει στην Άλωση της Τριπολιτσάς. 

Η επιλογή της πολιορκίας της Τριπολιτσάς, που βρισκόταν σε κρίσιμη γεωγραφική θέση, στο μέσον της Πελοποννήσου, και ήταν το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών, ήταν δική του ιδέα. Τον Ιανουάριο του 1822 βρέθηκε στην παράδοση της Ακροκορίνθου, τον Μάρτιο στη μάχη του Σαραβαλίου, στις 26-28 Ιουλίου στη μάχη στα Δερβενάκια, στο Αγιονόρι και στη συντριβή του Δράμαλη, όπου και ξεδίπλωσε όλη του τη στρατιωτική ιδιοφυΐα, επιλέγοντας ως τόπο μάχης το στενό πέρασμα που χωρίζει την Κόρινθο από την Αργολική πεδιάδα. 

Ναύπλιο και ο Εμφύλιος Πόλεμος  

Το πρόβλημα για τον Κολοκοτρώνη ήταν το  ίδιο για όλους που συμμετείχαν στο μακρόχρονο πόλεμο για την ανεξαρτησία. Ποιος ήταν υπεύθυνος ή ποιος ήταν ο ιδιαίτερος συνασπισμός συμφερόντων; Ποιος θα κυβερνούσε τα μέρη της Ελληνικής περιοχής όταν θα είχαν την κυριαρχία και πως;

Υπήρχαν πολλοί παίχτες.  Ήταν οι προεπαναστατικές ηγετικές ομάδες στις οποίες προστέθηκαν Φαναριώτες και λόγιοι που είχαν καταφτάσει στις επαναστατημένες περιοχές κατά τους πρώτους μήνες της επανάστασης οι οποίοι ήταν μορφωμένοι. Εκείνοι ήθελαν ισχυρή κεντρική κυβέρνηση, ενώ οι αγωνιστές  όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Μαυρομιχάλης, ο Ανδρούτσος και άλλοι πίστευαν  ότι αφού οι ίδιοι πολεμούσαν είχαν δικαίωμα και να την ελέγχουν. Μερίδιο στην εξουσία διεκδικούσαν και οι νησιώτες πλοιοκτήτες καθώς και οι Φιλέλληνες. Ήταν μια συνταγή για σύγχυση. Υπήρξαν μυριάδες βραχύβιες συμμαχίες ώσπου τελικά ξέσπασε ένας εμφύλιος πόλεμος.

Γλύπτης: Μάριος Λοβέρδος

Όσον αφορά τον Κολοκοτρώνη, αρνήθηκε να παραδώσει το Ναύπλιο στους μη μάχιμους οι οποίοι προσπαθούσαν να δημιουργήσουν μια κεντρική κυβέρνηση. Αυτοί που πίστευαν σε μια ισχυρή κεντρική κυβέρνηση ποτέ δεν ήταν ευχαριστημένοι με τον Κολοκοτρώνη παρεκτός όταν κέρδιζε τις μάχες. Πάντα ήταν ένα αγκάθι στο πλευρό τους – τόσο που το 1825 οι κυβερνώντες τον φυλάκισαν στην Ύδρα και αποφυλακίστηκε όταν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ Πασά από την Αίγυπτο  έφτασαν στην Πελοπόννησο. Προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα στρατεύματα αποφυλακίστηκε ο Κολοκοτρώνης και διορίστηκε Αρχιστράτηγος των Ελληνικών Δυνάμεων της Πελοποννήσου.

Αν και ο Κολοκοτρώνης  είχε επιτυχίες οι δυνάμεις του Ιμπραήμ ήταν πιο ισχυρές.

Ευτυχώς υπήρξε η νικηφόρα ναυμαχία στο Ναβαρίνο το 1827, όπου οι  τρεις Μεγάλες Ευρωπαϊκές δυνάμεις κατέστρεψαν παντελώς τον Τούρκικο στόλο και τελείωσε ο πόλεμος. 

Μετά τον πόλεμο  οι εσωτερικές έριδες συνεχίστηκαν.  Ο Κολοκοτρώνης υποστήριξε τον Ιωάννη Καποδίστρια και το Ρωσικό Κόμμα. Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια δεν  υποστήριξε την αντιβασιλεία του  Όθωνα η οποία είχε διοριστεί μεταξύ 1833-35 – μέχρι να ενηλικιωθεί ο Όθωνας.

Το 1833-34 κατηγορήθηκε για έσχατη προδοσία από την αντιβασιλεία, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά σχεδόν αμέσως ο ΄Όθωνας του έδωσε χάρη και τον όρισε  Σύμβουλο της Επικράτειας. 

Στην Παλαιά Βουλή ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Γλύπτης: Λάζαρος Σώχος. (1900)

Ήταν απλώς πολύ μεγάλος να φυλακιστεί, όπως παραδέχτηκαν οι μετέπειτα αντίπαλοί του. Τα απομνημονεύματά του είναι ειλικρινή, συναρπαστικά και ευτυχώς υπάρχουν  και σήμερα.

  

Ο Χάρτης

Τμήμα 4 /200

Υποσημειώσεις:

(1)   Ποτέ δεν αισθάνομαι ότι η επίσκεψη μου στο Πρώτο Νεκροταφείο είναι ολοκληρωμένη αν δεν επισκεφτώ  αυτόν τον χαρισματικό αρχηγό που όλοι τον ξέρουν ως τον γέρο του Μωριά. Ο τάφος του δεν είναι στα καλλιτεχνικά επίπεδα των άλλων μνημείων αλλά δεν έχει σημασία.  Απεικονίζεται χωρίς την περικεφαλαία, η οποία βρίσκεται στα πόδια του, κρυμμένη από την μεγάλη Ελληνική σημαία  που είναι τυλιγμένη γύρω  από τους ώμους του.(1α) Μια υποσημείωση της υποσημείωσης. Πρέπει να αναφέρω ότι πρόσφατα ανακάλυψα ότι ο τάφος του στο Πρώτο Νεκροταφείο είναι κενοτάφιο από το 1930. Τα οστά του μεταφέρθηκαν με μεγάλη πομπή στην Τρίπολη Αρκαδίας. Υπάρχει κάτι Βυζαντινό σχετικά με την μεταφορά των οστών από τοποθεσία σε τοποθεσία. Παραθέτουμε φωτογραφία εκείνης της ημέρας όπου η πομπή πέρασε μπροστά από το άγαλμά του στην Σταδίου.

(2) Στέφανος Καβαλλιεράκης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Από «κλέφτης», συνιδρυτής της Νεότερης Ελλάδας (Πηγή: www.lifo.gr ) 

 (3)Στέφανος Καβαλλιεράκης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Από «κλέφτης», συνιδρυτής της Νεότερης Ελλάδας (Πηγή: www.lifo.gr )