ΜΑΡΙΑ ΡΕΖΑΝ, Η ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ

Μια ζωή χωρίς πρόγραμμα

1921-2004 

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία της σημερινής  εποχής θυμούνται τη χαρακτηριστική βραχνή φωνή της από τα ερτζιανά κύματα στο Μια ώρα έτσι χωρίς πρόγραμμα· άλλοι μπορεί να θυμούνται αμυδρά κάποιες συνεντεύξεις της. Λίγοι όμως θα γνωρίζουν, την πλούσια από εμπειρίες, ζωή της.

Μικρή φόρεσε τη στολή του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, ως έγγαμη διαχειρίστηκε το ξενόγλωσσο βιβλιοπωλείο και Πρακτορείο Τύπου «International». Αλλάζει ρότα τέλος της δεκαετίας του 1950 και πιάνει δουλειά ως δημοσιογράφος στην πρωινή εφημερίδα Ελευθερία του Πάνου Β. Κόκκα (πιστού φίλου του Κ. Μητσοτάκη) κάτω από τον αρχισυντάκτη Γιώργη Ανδρουλιδάκη. Μετά από κάποια χρόνια της προτείνουν θέση κλειδί στην ΕΟΤ με αρμοδιότητα το Φεστιβάλ Αθηνών. Εργάζεται το πρωί στον ΕΟΤ και βράδυ στην εφημερίδα και παρακολουθούν στα ραδιοκύματα μαζί με την ηθοποιό Τασσώ Καβαδία στην Ε.Ι.Ρ. Το 1967 με τη δικτατορία κλείνει η εφημερίδα, σταματά η εκπομπή στο ραδιόφωνο και την υποβιβάζουν από Διευθύντρια στο Πρωτόκολλο στον ΕΟΤ. Το καλοκαίρι του 1967 φεύγει για το Παρίσι με τα δύο από τα τέσσερα παιδιά της. Με τον σύζυγό της έχει ήδη χωρίσει. Αναζητά δουλειά. Της προτείνει δουλειά ο Π. Βαρδινογιάννης στο πολιτικό γραφείο του Παρισιού αλλά αρνείται να εργαστεί για πολιτικό πρόσωπο γιατί και στα πιο δύσκολα δεν εγκαταλείπει το πιστεύω της ότι οι δημοσιογράφοι  πρέπει να είναι ανεξάρτητοι από τους πολιτικούς. Ψάχνει δουλειά σε  εταιρεία ή σε εφημερίδα ενώ μετράει και ξανά μετράει τα λιγοστά λεφτά της για να ζήσει.

Ας πάρουμε τη ζωή της από την αρχή

Η Ρεζάν με τη μητέρα της 

Γεννήθηκε 4 Μαΐου το 1921 στην Αθήνα και το όνομα της ήταν Ρεζάν Μισραχή. Η οικογένεια της ήταν από την Σμύρνη και ήταν εβραϊκής καταγωγής.  Από τα παιδικά της χρόνια θυμάται ότι ο πατέρας της πάντα διάβαζε καθημερινά και την Γαλλική εφημερίδα Le Temps.

Στις αρχές του 1938 ο πατέρας της την έγραψε στην 6η ομάδα οδηγών. Τότε, ήταν που ξεπέρασε την έμφυτη δειλία της. Μαζί στον οδηγισμό, στην ίδια ομάδα ήταν η Αννούλα Γουλανδρή μετέπειτα σύζυγος του Δημήτρη Χορν, η Ναταλία Μελά και η κόρη Σταθάτου αυλάρχη των Ανακτόρων- η Φανή Χαρτουλάρη. 

Μα μόλις ένα χρόνο αργότερα ο Μεταξάς φτιάχνει τη δική του οργάνωση νέων ζητώντας την ενσωμάτωση του Σώματος Ελληνικού Οδηγισμού  αλλά το Σώμα αρνήθηκε (αυτοδιαλύθηκε και επανιδρύθηκε  μετά την απελευθέρωση, το 1945). Έτσι, η Ρεζάν με την εμπειρία του οδηγισμού αποφάσισε αμέσως και έκανε ταχύρρυθμα μαθήματα στον Ερυθρό Σταυρό με το που ακούστηκε o  Σταυρόπουλος, ο εκφωνητής  στο ραδιόφωνο: «Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πατρίου εδάφους»...  Τοποθετήθηκε στον 11ο  Νοσοκομείο Αθηνών το οποίο στεγαζόταν στο Αμερικάνικο Κολλέγιο στο Ψυχικό. Και η πρακτική εκείνη ισοδυναμούσε με ταχύρρυθμη ενηλικίωση για την κάθε μια από μας γράφει στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της η Μ. Ρεζάν, «Με νοσταλγία... για μια ζωή έτσι χωρίς πρόγραμμα».

Ευχή του πατέρα της στα γενέθλια της:  «Και να θυμάσαι πάντα πως δεν υπάρχει τίποτε ωραιότερο στον κόσμο αυτό από μια νύχτα που τη φωτίζουν τ΄ αστέρια και το συναίσθημα ότι έκανες το καθήκον σου». (Γκαίτε).

Εκείνα τα χρόνια η Ρεζάν γνωρίζει μέσω αλληλογραφίας τον Ανδρέα Ιωσήφ, τον δημοσιογράφο της Εστίας ο οποίος υπηρετούσε στην Κορυτσά. Ερωτεύτηκαν, βαπτίστηκε σύμφωνα με το Χ.Ο. δόγμα  —  πήρε το όνομα Μαρία —και παντρεύτηκαν στον Άγιο Νικόλαο τον Ραγκαβά.

Αλλά ήταν τα χρόνια της κατοχής. Φόβος, πείνα. BBC κάθε βράδυ στις 8:00 με εκφωνητή τον μετέπειτα σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη. Γεύτηκε και την φυλακή. Ενώ οι ιταλικές αρχές λογόκριναν την αλληλογραφία η Ρεζάν έγραψε στη φίλη της στην Ιτέα, την πλήρη λίστα με τα βραχεία κύματα των ξένων ραδιοσταθμών που άκουγαν. Οι ιταλικές αρχές κάλεσαν τη Ρεζάν για ανάκριση αλλά αρνήθηκε ότι ήταν δικό της γράμμα. Την πρώτη φορά την άφησαν ελεύθερη αλλά όταν την ξανακάλεσαν και επέμενε ότι δεν είχε ιδέα την έβαλαν πίσω από τα σίδερα. Εκεί, πίσω από τα σίδερα, γνώρισε την Αμαλία Βουρέκα - Φλέμινγκ (με την οποία κράτησε φιλία.) Ακολούθησαν ατέλειωτες μετακομίσεις. Οι γονείς, η γιαγιά, η αδελφή της Ρεζάν, η Σεσίλ, καθώς και η ίδια  με τον σύζυγό της τον Ανδρέα. Το πρώτο σπίτι στην Ηλιούπολη ήταν μιας ράφτρας η οποία στιγμή δεν φοβήθηκε που έκρυβε Εβραίους. Στη δεύτερη μετακόμιση ο Ανδρέας τους σκόρπισε τον κάθε ένα ξεχωριστά καθώς και τους προμήθευσε με πλαστές ταυτότητες από τον Άγγελο Έβερτ. Η Ρεζάν μετονομάστηκε σε Μαρία Φούμη με καταγωγή από τα Χανιά της Κρήτης!

Η  πλαστή ταυτότητα του πατέρα της

Τελείωσε ο Πόλεμος και είχαν επιζήσει

Γύρισαν στο διαμέρισμα τους στη οδό Μάγερ. Οι γονείς της Μαρίας στο διαμέρισμα επί της Διδότου. Ο Ανδρέας έπιασε δουλειά ξανά στην εφημερίδα Εστία ως πολιτικός συντάκτης. Και η Ρεζάν  θα έστηνε από την αρχή την αντιπροσωπεία του Ξένου Τύπου, επιχείρηση της οικογένειας του Ανδρέα. Παράλληλα ο Α. Έβερτ έκανε έκκληση σε όλες τις εθελόντριες αδελφές να παρουσιαστούν και να αναλάβουν υπηρεσία στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών και η Ρεζάν πρόσφερε τις υπηρεσίες της και ως νοσοκόμα στα χρόνια του Εμφυλίου.

Παρόλο που έμπαινε κι έβγαινε στο σπίτι της οικογένειας Κύρου της Εστίας, που ο σύζυγός της ήταν πολιτικός συντάκτης σε εφημερίδα και είχε ραδιοφωνική εκπομπή ως διπλωματικός σχολιαστής,  παρόλο που είχε γνωρίσει μέσω του συζύγου της πολλούς πολιτικούς άνδρες η ίδια δεν σκάμπαζε από πολιτικά και πολύ περισσότερο δεν την ενδιέφερε η πολιτική. Έτσι και αλλιώς η Ρεζάν δούλευε σκληρά στο βιβλιοπωλείο International το οποίο πουλούσε πλέον το Time, LIFE και Colliers. 

Η δύσκολη δεκαετία του 1950

Η ζωή της Ρεζάν αλλάζει άρδην όταν ο σύζυγός της κατεβαίνει υποψήφιος το 1950 με τον Ν. Πλαστήρα. Ο Πλαστήρας τον βάζει Υφυπουργό παρά τω Πρωθυπουργό με αρμοδιότητες Τύπου και Πληροφοριών. Πέραν όλων των άλλων υποχρεώσεων της – στο βιβλιοπωλείο είχε πλέον δέκα συνεργάτες— ήταν σύζυγος Υφυπουργού. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ ο Ιωσήφ προερχόταν από τον συντηρητικό χώρο τον ψήφιζαν δαγκωτό ο Δήμος Βύρωνας, ο Δήμος Καισαριανής και η Νέα Ερυθραία. Μάλιστα ο Πλαστήρας είχε σχολιάσει στη Ρεζάν “Κατάλαβες τί έπαθα κουμπάρα μου...Τον πήρα για δεξιό και με βγήκε από την αριστερά μου». 

Οι σχέσεις του ζευγαριού με τον Πλαστήρα ήταν ζεστές —ο Πλαστήρας συμπαθούσε ιδιαίτερα τη Μαρία —  έως ότου βγήκε η δικαστική απόφαση για τον Μπελογιάννη.

Ο Ανδρέας Ιωσήφ παραιτήθηκε την ημέρα της εκτέλεσης του Μπελογιάννη και δε συγχώρησε ποτέ τον Πλαστήρα για την αναποφασιστικότητά του να κάνει κάτι να αποτρέψει την εκτέλεση.

Στις 9 Απριλίου 1953 ο Μαρκεζίνης, του Παπάγου υποτιμά τη δραχμή έναντι του δολαρίου κατά 50%! Εκεί που το βιβλιοπωλείο χρωστούσε Χ ποσό στους ξένους προμηθευτές χρωστούσε τα διπλά μετά την υποτίμηση. Η οικογένεια δύσκολα τα έβγαζε πέρα και υπήρχαν τέσσερα παιδιά. Άρχισαν οι γκρίνιες· και παρ όλες τις προσπάθειες το Βιβλιοπωλείο International δεν μπόρεσε να ορθοποδήσει και κλείνει. Η Μαρία και ο Ανδρέας χωρίζουν. Ο Ανδρέας αναλαμβάνει τα χρέη του Βιβλιοπωλείου και η Μαρία τα παιδιά.

Δύσκολη εποχή για τη Ρεζάν. Η δεκαετία είχε ξεκινήσει τόσο ειδυλλιακά και τώρα φτου κι από την αρχή.

Η φιλία της αρετής και του αγαθού

Μπορεί να έχασε τον άντρα της για την αγκαλιά άλλης αλλά η Ρεζάν κέρδισε μια αλυσίδα από νέους Φίλους, Δάσκαλους, για τους οποίους ένιωθε πάντα μεγάλη ευγνωμοσύνη: Στην αρχή οι τέσσερις αδελφές Δεππάκια, επανεμφανίστηκε ο φίλος της ο Κώστας Παράσχος, ο Διευθυντής της Διάπλασης των Παίδων. Εκείνος ήταν που την έπεισε να ζητήσει δουλειά από τον Γιώργη Ανδρουλιδάκη, τον αρχισυντάκτη της Ελευθερίας αντί από την Βλάχου της Καθημερινής. Ο Ανδρουλιδάκης στην πρώτη συνάντηση προσπάθησε να την αποτρέψει αλλά η Ρεζάν επέμενε μέχρι που της πρότεινε να γράψει ένα κομμάτι για τα ξένα βιβλία. Κι εν ολίγοις, έτσι ξεκίνησε η Ρεζάν μια νέα στήλη στην εφημερίδα. Να σημειωθεί ότι η κυκλοφορία της εφημερίδας  είχε εκτοξευτεί εκείνον τον καιρό γιατί το συγκρότημα Λαμπράκη, το Βήμα και τα Νέα είχαν ξαφνικά στα μέσα της δεκαετίας κάνει αλλαγή πλεύσης και είχαν περάσει στο στρατόπεδο του Παπάγου.   

Το πρώτο της μάθημα από τον Ανδρουλιδάκη ήταν να μην έχει στο μυαλό της τους φίλους και τους γνωστούς της (όταν γράφει) και φυσικά όχι μόνο για τους ομοϊδεάτες της. Αλλά για τον μπάρμπα του, τον Χαραλάμπη, στο χωριό του στην Καρρέ Ρεθύμνης. Που δεν ήξερε πολλά, […] αλλά που είχε κι αυτός δικαίωμα να καταλαβαίνει όσα γράφουμε. Και γι΄ αυτό έπρεπε έλεγε να γράφουμε απλά.

Η Ρεζάν έγινε το κορίτσι για όλες τις δουλειές μέσα στην εφημερίδα και δεν άργησε ο Κόκκας να της προτείνει την δεύτερη σελίδα — την καλλιτεχνική. Ποιοι ήταν οι συνεργάτες της στη σελίδα; Ο Σπύρος Βασιλείου, ο Μποστ, ο Μίνως Αργυράκης, ο Αλέκος Φασιανός, και ο σκιτσογράφος Βασίλης Μητρόπουλος! Με ποιους δούλευε στον ίδιο όροφο; τον Φώτη Κόντογλου, τον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο και τον Σπύρο Μελά! Γι αυτό έλεγε η Ρεζάν όταν την ρωτούσαν τι πτυχίο έχει, απαντούσε: Το πτυχίο του πανεπιστημίου της Ελευθερίας.

Η πρώτη της μεγάλη επιτυχία ήταν η αποκλειστική συνέντευξη με τη Σοράγια, τη Θλιμμένη Πριγκίπισσα. Η πρώτη της μεγάλη επιτυχία ήταν η αποκλειστική συνέντευξη με τη Σοράγια, τη Θλιμμένη Πριγκίπισσα.  Η Σοράγια είχε μόλις χωρίσει με τον Σάχη της Περσίας. Δεν έδινε όμως συνεντεύξεις. Η Ρεζάν που ήξερε τους υπεύθυνους VIP στο ξενοδοχείο που θα έμενε τους κάλεσε στο τηλέφωνο και δέχτηκαν να φορέσει η Ρεζάν στολή καμαριέρας αποκτώντας έτσι πρόσβαση στη σουίτα της. Όταν έφτασε η Σοράγια προφασίστηκε κάποια δουλειά και βρέθηκε στο δωμάτιο της. Η Ρεζάν αμέσως αποκάλυψε την ιδιότητά της εξηγώντας ότι ήταν στα πρώτα βήματα της σταδιοδρομίας της. «Εάν μου δώσετε συνέντευξη μπορεί να μου χαρίσετε την πρώτη επιτυχία μου. Αν όχι σας δίνω το λόγο της προσωπικής τιμής πως δε θα πω σε κανέναν ότι σας είδα». Έτσι δέχτηκε η Σοράγια.

Ανακτορική συντάκτης

Μετέπειτα ο Κόκκας την όρισε ανακτορική συντάκτη της εφημερίδας. Αφορμή στάθηκε η δεξίωση των Ανακτόρων. Ο ίδιος ο Κόκκας δεν ήθελε να παραστεί στη δεξίωση διότι υποστήριζε τον Γ. Παπανδρέου και έστειλε τη Ρεζάν στη δεξίωση ως εκπρόσωπος της Ελευθερίας θεωρώντας ότι έτσι υποβαθμίζει την εκπροσώπηση της εφημερίδας. Εκείνη ήταν που αργότερα δημοσίευσε  σε αποκλειστικότητα τα σχέδια περί του γάμου του Κωνσταντίνου με την Άννα-Μαρία— πληροφορία που της δόθηκε από τον ταχυδρόμο της Βασιλικής αυλής... Σε εκείνη μίλησε τότε ο Κωνσταντίνος στην πρώτη συνέντευξη με τη μέλλουσα νύφη στη Δανία δημιουργώντας  σούσουρο στους Δανούς δημοσιογράφους. Η Ρεζάν αρνήθηκε με πομπώδες ύφος να αποκαλύψει τη συνομιλία αυξάνοντας το μυστήριο.  Ενώ, όπως αποκαλύπτει η Ρεζάν, ο Κωνσταντίνος της ζήτησε να δώσει στη μητέρα του ένα φάκελο που ήταν  η αποδελτίωση του τύπου για το γάμο του. 

Το θέμα της αύξησης του εισοδήματος της πάντα απασχολούσε της Ρεζάν. Απέναντι από τα γραφεία της Ελευθερίας ήταν ο ΕΟΤ (στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού) με Πρόεδρο Δ.Σ. τον Στέφανο Πεσμαζόγλου. Η Ρεζάν είχε τουριστικούς οδηγούς από το Βιβλιοπωλείο που ήθελε να πουλήσει. Αντ΄ αυτού της πρότεινε θέση διευθύντριας στον ΕΟΤ με 1,500 δραχμές τον μήνα! Τότε γνωρίζει η Ρεζάν όλο τον καλλιτεχνικό κόσμο.

Με Πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου ο ΕΟΤ φέρνει καλλιτέχνες και από τη Σοβιετική Ένωση και από άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης.  Εκείνα τα χρόνια η Ρεζάν με αρωγό την αγαπητή φίλη, πιανίστρια, Βάσω Δεβετζή έφεραν στην Ελλάδα τον Βιολιστή Δαβίδ Όιστραχ, τον βιολοντσελίστα Σλάβα Ροστοπόβιτς, τον Πάμπλο Καζάλς, την Όπερα των Παρισίων, μπαλέτα Μπολσόι και άλλους πολλούς.

Η Κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου

Όλο και περισσότερο ακουγότανε για τα εσωτερικά προβλήματα της κυβέρνησης Παπανδρέου στην Ελευθερία στην οποία επισκεπτόταν ο Υπουργός Οικονομικών,  Κ. Μητσοτάκης κάθε βράδυ.  «Κάθε βράδυ  πήγαινα στα γραφεία της Ελευθερίας, εκεί, όπου μαζευόταν το επιτελείο… Κουβεντιάζαμε τα θέματα της επόμενης ημέρας οι δημοσιογράφοι προετοίμαζαν το φύλλο. Για να αποφασιστεί τι θα γράψουν, γινόταν μια μεγάλη συζήτηση όπου λάβαιναν μέρος όλοι, κι εγώ μαζί, μόνος από τα απέξω ήμουν εγώ. Εκεί αποφασίζετο τι κύριο άρθρο να γραφεί». (1)

Στις διαφωνίες πατέρα και του γιου Παπανδρέου, ο Κόκκας έπαιρνε το μέρος του πατέρα. Ο Κόκκας είχε στενή σχέση με τον Γέρο της Δημοκρατίας.  Μάλιστα ο ίδιος αρθρογραφούσε  σκληρά εναντίον του γιου. Αντίθετα η εφημερίδα Το ΄Εθνος υποστήριζε τον Ανδρέα Παπανδρέου εκείνη την εποχή.  Τα πράγματα δυσκόλεψαν στην εφημερίδα. (Κατά την περίοδο της Αποστασίας τάχθηκε στο πλευρό του Μητσοτάκης, και στιγματίστηκε ως το κατ΄εξοχήν όργανο των Αποστατών.) Άρχιζαν να παραιτούνται δημοσιογράφοι (Μάριος Πλωρίτης, Σπύρος Γιαννάτος, Φαίδωνας Βαλσαμάκης).  Ακόμα και ο πατέρας της Ρεζάν τη ρώτησε εάν θα φύγει από την Ελευθερία. «Εγώ από την Ελευθερία δε φεύγω», απάντησε η Ρεζάν. «Και πάντως, όχι τώρα. Εκεί δούλεψα για πρώτη φορά σε εφημερίδα. Εκεί μέσα έκανα τα πρώτα μου βήματα στο επάγγελμα. Εκεί με περιέβαλαν με την αγάπη τους. Είναι κάτι σαν δεύτερη οικογένεια μου». 

21/4/1967 —Εν μια νυκτί όλα  άλλαξαν.

Κατάληψη της εξουσίας, τανκς και συλλήψεις. «Ήδη, λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 20/21 Απριλίου ουλαμοί από στρατιώτες και υπαξιωματικούς εισβάλλουν στα τυπογραφεία των εφημερίδων. Διακόπτουν την κυκλοφορία τους οι εφημερίδες  Καθημερινή,  Ελευθερία,  Μεσημβρινή,  Αθηναϊκή, και  Ανένδοτος». (2)

Γιώργης Ανδρουλιδάκης
Ο  δάσκαλος της Μαρίας Ρεζάν

Ο Ανδρουλιδάκης βρίσκεται στην φυλακή, ο Κόκκας πρόλαβε να κρυφτεί (συνέλαβαν τον πατέρα του) και επέβαλαν στην Ελένη Βλάχου κατ’ οίκον περιορισμό... και η  Ρεζάν είναι άνεργη με τέσσερα παιδιά.

Fast Forward

Το επίδομα ανεργίας δεν έφτανε για τις υποχρεώσεις της Ρεζάν και το καλοκαίρι του 1967  παίρνει την μεγάλη απόφαση να φύγει για το Παρίσι με τα δυο μεγάλα παιδιά.

Δεν ήταν καθόλου εύκολα τα πράγματα. Μια  φίλη τη συμβούλεψε να πηγαίνει σε όσο περισσότερα μέρη μπορούσε να συναντά όσο πιο πολλούς Γάλλους μήπως και ανοίξει η τύχη της. Βρέθηκε λοιπόν, σε μια παρουσίαση βιβλίου του JJSS,  του ιδρυτή του EXPRESS. Το περιοδικό EXPRESS  είχε  προ καιρού δημοσίευση ένα άρθρο για την δικτατορία στην Ελλάδα για το οποίο προκάλεσε μεγάλη ταραχή στη Ρεζάν.  Ο αρχισυντάκτης του EXPRESS, που βρισκόταν στην παρουσίαση και η Ρεζάν άνοιξαν συζήτηση για το  άρθρο το οποίο τελικά έγινε αφορμή και την προσέλαβαν! 

Ήταν μεγάλη επιτυχία και ας μην το ένιωθε έτσι στην αρχή.  Κι ας την πήρε τηλέφωνο ο Χρυσοστάλης από το γραφείο του Κ. Καραμανλή να της μεταφέρει τα συγχαρητήρια του προέδρου! Η ίδια όμως αισθάνθηκε ότι εδραιώθηκε η θέση της όταν  ο αρχισυντάκτης του περιοδικού, άκουσε από το διπλανό τραπέζι στο MAXIM’S από τον ίδιο τον Ωνάση να λέει ότι το καλύτερο άρθρο για την Ελλάδα το έχει το EXPRESS — που αρχίζει με ένα στοίχο ενός δημοτικού μας τραγουδιού! —με υπογραφή της Μ. Ρεζάν!  Γύρισε ο αρχισυντάκτης στα γραφεία σαν το παγώνι με απλωμένα φτερά μεταφέροντας της τα λόγια του Αριστοτέλη Ωνάση.

Αργότερα ο Καραμανλής της έδωσε συνέντευξη καθώς και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αυτό που ενδιέφερε πάντα τη δημοσιογράφο Ρεζάν ήταν να βρίσκεται θέση στον τύπο για ένα άρθρο για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα. Αλλά το 1968 πραγματικά ήταν σχεδόν ακατόρθωτο. Γράφει η Ρεζάν, «Ο Μάης στη Γαλλία, ο πόλεμος του Βιετνάμ στην πιο κρίσιμη καμπή του. Το κίνημα ενάντια στον πόλεμο αυτό δραστήριο όσο ποτέ. Η Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο με τα θύματά της αλλά και την επιρροή που ασκούσε στη Δύση. Η Άνοιξη της Πράγας και οι αντιδράσεις της Σοβιετικής Ένωσης. Οι ταραχές στο Μεξικό και η Ολυμπιάδα του [...] Ήρθαν και οι δολοφονίες του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και του Ρόμπερτ Κένεντι […]».  

Το 1969: Η δίκη  - Η Προστασία των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων

Οι δικτάτορες προσπαθώντας να εμφανίσουν τα μέλη  της οργάνωσης (Γεώργιος Μυλωνάς,  Βασίλης Φίλιας, Σπύρος Πλασκοβίτης,  Σάκης Καράγιωργας,  Χρήστος Ροκόφυλλος, Γεώργιος-Αλέξανδρος Μαγκάκης και Νίκος Κωνσταντόπουλος) ως τρομοκράτες,  επέλεξε να δώσει δημοσιότητα στη δίκη των μελών της Δημοκρατικής Άμυνας.  Οργανώσεις και πολίτες από όλη την Ευρώπη ενέτειναν τις πιέσεις προς τις κυβερνήσεις τους. Στο Παρίσι οι Έλληνες φοιτητές χωρίστηκαν σε ομάδες και επισκέφτηκαν επώνυμους Γάλλους. Πήγαν και στον JJSS. Ο  JJSS κάλεσε τη Ρεζάν στο σπίτι του για να την ενημερώσει ότι θα τον συνοδέψει στην Αθήνα με ιδιωτικό αεροπλάνο προκειμένου να αποτρέψει την εκτέλεση των μελών της Δημοκρατικής Άμυνας. Ο JJSS ενημέρωσε τα μέσα ενημέρωσης και ζήτησε από τη Ρεζάν να κλείσει ραντεβού με τον Παπαδόπουλο!

Η Ρεζάν τα έχασε στην αρχή αλλά μετά άρχισε να σκέφτεται ποιος μπορεί να μεσολαβήσει. Βρήκε το όνομα του Στρατή Ανδρεάδη στην ατζέντα της, ο οποίος βρισκόταν εκείνες της μέρες στο Λονδίνο. Ενώ την ρωτούσε ο Ανδρεάδης το λόγο της μετάβασης η Ρεζάν δεν του αποκάλυψε το λόγο σύμφωνα πάντα με τις εντολές του JJSS.

Εν τέλει, βέβαια, και προς μεγάλη απογοήτευση, η Ρεζάν δεν μπορούσε να ταξιδέψει  στην Ελλάδα με το Ελληνικό διαβατήριο—αργότερα έκανε εκείνο το ταξίδι που τόσο ποθούσε: να δει τα παιδιά της, να μυρίσει λίγο θάλασσα.  

Έτσι, ο Γάλλος JJSS αναχώρησε μόνος του και περίμενε στο Χίλτον το ραντεβού με τον Παπαδόπουλο. Ενώ οι ημέρες κυλούσαν χωρίς να φαίνεται στον ορίζοντα το πολυπόθητο ραντεβού βγήκαν οι αποφάσεις του Στρατοδικείου για τη Δημοκρατική Άμυνα. Δεν υπήρχε καταδίκη σε θάνατο. Τότε μόνο ο Παπαδόπουλος έκλεισε το ραντεβού με τον JJSS. Ο Παπαδόπουλος ανέτρεψε όλο το σκηνικό κάνοντας δώρο στον JJSS τον Μίκη Θεοδωράκη. Μάλιστα! φεύγοντας για το Παρίσι θα έπαιρνε μαζί του τον Μίκη Θεοδωράκη με μια προϋπόθεση: Να μην αρχίσει ο Μ. Θεοδωράκης δηλώσεις. 

Ο  JJSS ενθουσιάστηκε τόσο μαζί με τον Παπαδόπουλο που του υποσχέθηκε ότι θα μιλούσε θετικά στο Συμβούλιο της Ευρώπης για την περίπτωση της Ελλάδας! 

Η μητέρα Ρεζάν

Η Ρεζάν γνώρισε όλους τους πολιτικούς και επώνυμους της Ελλάδας που ζούσαν στο Παρίσι. Μάλιστα με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή είχε τακτικές συναντήσεις· γνώριζε τους Κ. Μητσοτάκη, τον Α. Παπανδρέου, τον Ηλία Ηλιού,  τον Τζώρτζη Αθανασιάδη της Βραδυνής —με την Μελίνα και τον Ντασσέν ήταν φίλοι, με τη  Τζίνα Μπαχάουερ επίσης, κι ας ήταν βασιλικιά ως το κόκκαλο... Ο Πάνος Β. Κόκκας, αυτοεξόριστισος κι εκείνος στο Παρίσι, την έπαιρνε σχεδόν κάθε μέρα τηλέφωνο.  Ήταν ευσυνείδητη  και  εκτιμούσαν την δουλειά της οι εργοδότες της. Πήρε συνεντεύξεις από τον τότε Πρόεδρο της Κυπριακής κυβέρνησης τον Μακάριο, τον Πρόεδρο του ψευδοκράτους τον Ραούφ Ντεκτάς. Είχε εν ολίγοις πετύχει.(3) Όμως της έλλειπε αφάνταστα η Ελλάδα μα περισσότερο τα παιδιά της. Σε κάποια σημεία του βιβλίου είναι σαν να ακούς την Βίκυ Μοσχολιού να τραγουδά «Μιλώ για τα παιδιά μου»...  Η μεγάλη κόρη της, η Μαρίνα, ζούσε στην Ολλανδία, ο Στέφανος της υπηρετούσε το στρατιωτικό του στη Νάουσα, ο Λάμπρος ήταν στην Αμερική, ο Μίλτος ήταν φοιτητής στη Θεσσαλονίκη ενώ η αδελφή της, η Σεσίλ,  ζούσε στη Γενεύη και είχε πάρει τη μητέρα τους κοντά της (ο πατέρας της είχε πεθάνει το 1968).

Στην μεγάλη επιστροφή των Ελλήνων του εξωτερικού η Ρεζάν έμεινε στο Παρίσι λόγω δουλειάς. Όταν πλέον επέστρεψε στην Ελλάδα το 1978 προσλήφθηκε στην Απογευματινή. Δούλεψε αργότερα για το ΒΗΜΑ και την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ. Το 1980 της έκαναν πρόταση να δουλέψει στο ραδιόφωνο της ΕΡΤ και ο τίτλος της εκπομπής ήταν «Μια ώρα έτσι, χωρίς πρόγραμμα» το οποίο απέκτησε πιστό κοινό.  Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 εξελέγη στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΣΗΕΑ, και έγινε η πρώτη γυναίκα που ανήλθε σ' αυτό το αξίωμα.

Η ίδια γράφει  στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου της: «Ρόδινα δε μου ήρθαν τα πράγματα. Με απέλυσαν ή παραιτήθηκα […] Έτσι, είναι η δημοσιογραφία. Πέφτεις και τσακίζεσαι, κάνεις γκάφες, έχεις επιτυχίες πολλές φορές. Αλλά όπως μου έγραφε κάποτε ένας ακροατής μου, «σημασία δεν έχει σε ποιο ύψος μπλέχτηκες στα ηλεκτροφόρα σύρματα. Σημασία έχει πως προσπάθησες να πετάξεις. Ας μου αναγνωριστεί αυτό τουλάχιστον». 

Μαρία Ρεζάν Τμήμα 5/87

Ο Χάρτης

Υποσημειώσεις:

(1) Αλέξης Παπαχελάς, "Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης , Με τα δικά του λόγια".

(2) Γιάννης Π. Τζαννετάκος είναι δημοσιογράφος, συνεκδότης του περιοδικού «Προσανατολισμοί» (1972 -1985). 

https://www.kathimerini.gr/914411/article/epikairothta/ellada/h-katalysh-ths-eley8erias-toy-typoy).  

(3) Αργότερα, και χάρη στον Ανδρουλιδάκη, έγινε ανταποκρίτρια της εφημερίδας Απογευματινή— η οποία είχε μια σχετική ελευθερία εν αντιθέσει με την Ακρόπολη— με Διευθυντή τον Αλέκο Φιλιππόπουλο. Η Ρεζάν συνεργαζόταν με τον νεαρό  Σεραφείμ Φυντανίδη.