ΚΛΕΑΡΧΟΣ ΛΟΥΚΟΠΟΥΛΟΣ, Ο ΓΛΥΠΤΗΣ

1908- 1995

Ο Κλέαρχος Λουκόπουλος ανήκει στη γενιά των Ελλήνων γλυπτών που  ξεκίνησαν από την παραστατικότητα για να περάσουν, στη δεκαετία του '50, σε αφηρημένους τρόπους έκφρασης προκειμένου να φέρουν την ελληνική τέχνη πιο κοντά σε ό,τι συνέβαινε από καιρό στις χώρες της Δύσης. Υπήρξε από τους πρωτοπόρους της αφηρημένης γλυπτικής στην Ελλάδα. Τα κύρια χαρακτηριστικά του έργου του, σε όλες τις εξελικτικές του φάσεις, είναι η λιτότητα των γραμμών, η στιβαρή δομή των συνθέσεων και η αυστηρά ισορροπημένη διάταξή τους στο χώρο.

 

Η ζωή του

Ο Κλέαρχος Λουκόπουλος, τέκνο του Δημήτρη Λουκόπουλου, του λαογράφου, (1) γεννήθηκε το 1908 στο ιστορικό Δήμο Θέρμου της Αιτωλίας. Ήταν μόλις 13 χρονών όταν άρχισε μαθήματα σχεδίου από τον ζωγράφο και πατέρα της μοντέρνας τέχνης στην Ελλάδα, Κώστα Μαλέα ο οποίος τότε δούλευε ως σχεδιαστής και συντηρητής αρχαιοτήτων στην ανασκαφή υπό του αρχαιολόγου και μετέπειτα Καθηγητή Πανεπιστημίου, Κωνσταντίνου Ρωμαίου στον αρχαιολογικό χώρο του Θέρμου. 

Σπούδασε τη γλυπτική κοντά στον Θωμά Θωμόπουλο στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, ενώ θήτευσε στο εργαστήριο του γλύπτη Θανάση Απάρτη.

Τη δεκαετία του 1930 έκανε εκπαιδευτικό ταξίδι στο Παρίσι όπου παρακολούθησε μαθήματα γλυπτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών Academie Colarossi.

Υπήρξε δραστήριο μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας Αρμός τα έτη 1949-1953. Ιδρυτές της Ομάδας Αρμός ήταν οι Νίκος ΧατζηκυριάκοςΓκίκας, Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Νικολάου και Νίκος Εγγονόπουλος. Κατά τον Σπ. Μοσχονά,  διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο Κλέαρχος Λουκόπουλος "συνέβαλε στην απομάκρυνση της νεοελληνικής γλυπτικής από την αναπαράσταση και τη στείρα μίμηση της αρχαιότητας. Μολαταύτα, αρκετές πτυχές του πλούσιου έργου του παραμένουν σήμερα αφανείς, την ίδια στιγμή που οι ειδικοί αλλά και το ευρύ κοινό αγνοούν πολλά στοιχεία που αφορούν τόσο στην εξέλιξη της γλυπτικής του δημιουργίας (από τη δεκαετία του '30 μέχρι και το τέλος της ζωής του), όσο και στην ευρύτερη διαμόρφωση και επιρροή της πληθωρικής του προσωπικότητας". 

Την περίοδο 1955-1960 εγκατέλειψε τη χρήση της πέτρας και του μαρμάρου και στράφηκε στο σίδερο, δημιουργώντας συνθέσεις στα όρια της παραστατικότητας και της αφαίρεσης εμπνευσμένες από τη μυκηναϊκή τέχνη.

Γυναίκα με Πανέρι, 1954. Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη - Παράρτημα Κέρκυρας.

Το 1956 ήταν εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Μπιενάλε Βενετίας μαζί με τους Γαλάνη, Απάρτη, Καπράλο, Τόμπρο, Παππά, Σώχο, Ζογγολόπουλου και Γεωργίου και το 1959 στις Μπιενάλε Σάο Πάολο και Αλεξάνδρειας.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει σχετικό αρχείο με τα έργα που παρουσίασε στις Μπιενάλε. Την δεκαετία του 1960 του δόθηκε η ευκαιρία, ύστερα από ανάθεση του ΕΟΤ, να φιλοτεχνήσει μια σειρά από τα ωραιότερα γλυπτά του για να κοσμήσουν τα ξενοδοχεία Ξενία στη Χαλκιδική, στο Βόλο, και στη Λάρισα.

Τμήμα Πολυτελείας #83

Το 1960  ο Λουκόπουλος υπογράφει τον ανδριάντα της Μαρίκας Κοτοπούλη— παραγγελία του συζύγου της, Γ. Χέλμη.

Στο τεύχος 1382, Νέα Εστία, σελ. 196, υπάρχει η ενυπόγραφη απάντηση του Στάθη Σπηλιωτόπουλου στην επιστολή διαμαρτυρία του σκηνογράφου Γιώργου Ανεμογιάννη για τη θλίψη που νιώθει κάθε φορά που πηγαίνει και βλέπει το μνημείο της Κοτοπούλη το οποίο έχει κακοποιηθεί.

Γράφει ο Σπηλιωτόπουλος, «Μπορεί βέβαια να μη συμφωνεί κανείς στην ολική επιχρύσωση του χαλκού, που έχει γίνει σύμφωνα με την επιθυμία του συζύγου της του θεατρικού επιχειρηματία Γεώργιου Χέλμη μπορεί— δικαιολογημένα, κατά τη γνώμη μου— να προτιμούσαν πολλοί να βλέπουν τη Μαρίκα παραδομένη στην αιωνιότητα με το ευγενέστερο γι αυτό το σκοπό υλικό, το Πεντελικό μάρμαρο· αλλ΄ αφού έγινε όπως το θέλησε ο δικός της άνθρωπος, ας επαναφερθεί τουλάχιστον κι ας διατηρηθεί στην αρχική του λαμπρότητα.», του απαντά ο Σπηλιωτόπουλος. Άρα η Μαρίκα, η πρώτη γυναίκα στο Τμήμα Πολυτελείας  ήταν επίχρυση...

Κατασκευάστηκε το 1962 και δόθηκε ως δωρεά στη συλλογή του μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (πρώην Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) το 1996.

Στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης έχει μια αυλή γεμάτη από εικαστικά έργα. Στη μέση περίπου της αυλής του μουσείου βρίσκουμε το γλυπτό μιας κεκλιμένης μορφής, έργο του γλύπτη Λουκόπουλου. Στο έργο διακρίνουμε μια μορφή σαν σε ανάκλιντρο, να ακουμπάει με το ένα χέρι το κεφάλι. Υπάρχουν καμπυλότητες σε κάποια στοιχεία που παραπέμπουν σε γυναικεία μορφή.

Το γλυπτό από άλλη οπτική

Τμήμα 14/145 Οικογενειακός τάφος Ι. Μαντέλα

Το πρωτότυπο του Κ. Λουκόπουλου είναι ανάγλυφο σε γύψο με τίτλο 

 Επιτάφιος θρήνος (1945-1955) ενώ της οικογένειας Ι. Μαντέλα είναι σε λευκό μάρμαρο.

Το 1963 το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Ενώσεως Τεχνοκριτών του απένειμε το Βραβείο Ελλήνων Τεχνοκριτών (Έπαθλο Καπνοβιομηχανίας Κεράνη) για έργο του στο ξενοδοχείο Ξενία στην Ολυμπία.

Σήματα δομών ή Αφηρημένο. Στην Πλατεία Βραζιλίας στα Ιλίσια

Ενδεικτικά παραδείγματα είναι το Μαρτύριο του Αγ. Σεραφείμ (1949) στην Ι. Μητρόπολη Τρικάλων, οι προτομές του νομικού και πολιτικού Αλ. Σβώλου και του ιστορικού και λαογράφου Στ. Κυριακίδη στο Α.Π.Θ. και η Στήλη στο σταθμό Μετρό Εθνική Άμυνα (Αθήνα 2000).

«Στήλη»Πρόκειται για ένα έργο αφαιρετικού χαρακτήρα, από ορείχαλκο, ύψους δύο μέτρων, που εδράζεται σε χαμηλό τετράγωνο βάθρο.

Επάλληλα,  1977, Μπρούντζος, Εκτίθεται στην Εθνική Γλυπτοθήκη

 Άλσος Ελληνικού Στρατού, Γουδί.
 

Ο Λουκόπουλος τιμήθηκε με το μετάλλιο στην Πανελλήνια Έκθεση του 1948 και με το βραβείο του ελληνικού τμήματος της AICA (1963). 

Ωστόσο, το 1972 αρνήθηκε το Εθνικό Αριστείο Τέχνης εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό την αντίθεσή του προς την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα της δικτατορίας. Στη δεκαετία του '80, τελευταία δημιουργική περίοδό του, πειραματίστηκε με υλικά όπως ο γύψος, ο τσίγκος, το φελιζόλ και το κερί, για να διαμορφώσει πλέον χώρους οι οποίοι μεταδίδουν μια αίσθηση μαγείας και παραμυθιού.
Πέθανε στην Αθήνα το 1995.

Υποσημειώσεις:

(1)  Δημήτρης Λουκόπουλος: Λαογράφος και συνεργάτης της μουσικολόγου και εθνογράφου Μέλπως Μερλιέ-Λογοθέτη στο Μουσικό Λαογραφικό Αρχείο του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών. (http://www.arch.uoa.gr/fileadmin/arch.uoa.gr/uploads/images/melh_dep/papers/pavlopoulos_oi_prosvpografies_tou_oktaviou.pdf )

Στη δημοσίευση του καθηγητή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρη Παυλόπουλου: Οι Προσωπογραφίες του Οκτάβιου και της Μέλπως Μερλιε στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών υπάρχει φωτογραφία με την ανάγλυφη πλακέτα που έχει φιλοτεχνήσει ο Κλ. Λουκόπουλος το 1990.

Πηγές:

1. Εθνική Γλυπτοθήκη Άλσος Ελληνικού Στρατού, Γουδί

https://www.nationalgallery.gr/el/gluptikh-monimi-ekthesi/sculpture/aphairesi-gluptikh/epallila.html

2.  http://thoasaitolos.gr/thoas/?p=641

3. https://glypto.wordpress.com

4. Η Νέα Εποχή, Εφημερίδα Αγρινίου στο διαδίκτυο http://www.epoxi.gr/%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B1/persons77.htm

5.https://parallaximag.gr/thessaloniki/anakalypse-ta-glypta-tis-polis-keklimeni-morfi-tou-klearchou-loukopoulou