ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΟΥΡΙΩΤΗΣ, ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΑΝΕΙΟ

1789 - 1854

Τμήμα 1/480

Συχνά τα χρήματα έχουν πολύ μεγάλο κόστος (Ralph Waldo Emerson)

Φανταστείτε την κατάσταση: Μια ομάδα αγωνιστών επαναστατούν ενάντια στην Οθωμανική κυριαρχία.  Θέλουν να απελευθερωθούν από τον Τουρκικό ζυγό. Αυτός και μόνο ήταν ο στόχος τους.  Οι τοπικοί αρχηγοί, οι αγωνιστές, οι Φιλέλληνες και οι Έλληνες της Διασποράς όλοι ενώνονται στον αγώνα. Οι Τούρκοι αρχίζουν να αμύνονται. Καθώς ο αγώνας προχωρά αντιλαμβάνονται ότι τα χρήματα που μάζευαν είτε από εράνους, από τα λάφυρα και τους φόρους δεν φτάνουν. 

Το Ταμείο

Όταν ο Δημήτρης Υψηλάντης ανέλαβε την εξέγερση το ταμείο των Φιλικών ήταν άδειο. Εντούτοις, ο Υψηλάντης είχε συγκεντρώσει το τεράστιο ποσό για εκείνη την εποχή- 100.000 λίρες Αγγλίας. Επίσης οι καραβοκύρηδες των ναυτικών νησιών, όπως ο Ιωάννης Βαρβάκης,  διέθεταν τα ίδια τους τα πλοία τους καθώς και τους ναύτες των. Ο στόλος υπολογίζεται ότι μετρούσε περίπου 650 καράβια. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ενίσχυσε τον αγώνα⸱ οι Φιλέλληνες της Γαλλίας και της Ελβετίας έστειλαν σημαντικά ποσά. Ενώ στην Αγγλία συγκεντρώθηκαν 12,000 λίρες δεν παραδόθηκαν για τον αγώνα ποτέ. (1)  Ωστόσο, δεν μπορούσαν να συνεχίσουν τον αγώνα χωρίς πολύ χρήμα και μάλιστα πάρα πολύ χρήμα...

 

Οι επαναστάσεις κοστίζουν

Ο πόλεμος δεν είναι υπόθεση όπλων όσο οικονομικών μέσων [...]. Ας τα βρούμε λοιπόν πρώτα αυτά και ας μην παρασυρόμαστε πρόωρα από τα λόγια των συμμάχων. Θουκυδίδης, Α 83,2    (μετφρ. Ν.Μ. Σκουτερόπουλος)

Οι αγωνιστές απευθύνθηκαν στη Γερμανία και στην Ελβετία χωρίς επιτυχία. ΄Ενας Γάλλος κόμης, ο Alexander Laborde πρότεινε να συγκεντρώσει χρήματα αλλά με την προϋπόθεση να του εξασφαλίσουν ελεύθερη πρόσβαση στο λιμάνι του Ναβαρίνου και να μπορεί να έχει ένα δυναμικό των 1,500 ανδρών. Επίσης ήθελε να έχει τη δυνατότητα να φτιάξει αποικίες και να ορίζει δικούς του συμβούλους στην κυβέρνηση. ΄Ενας άλλος Γάλλος, Lafitte  πρότεινε να δώσει 4,000,000 αλλά ήταν χειρότερη οι όροι  του Larborde. Επίσης πρότειναν τις υπηρεσίες τους οι πειρατές της Μάλτας… (2)  Έγινε φανερό στους αγωνιστές ότι παρά πολλοί ήταν πρόθυμοι να συνεισφέρουν, να γίνουν χορηγοί στην Ελληνική Επανάσταση, αλλά το αντιμετώπιζαν σαν μια κερδοφόρα επένδυση. 

Στο μεταξύ… παρόλο που οι Βρετανοί παρακολουθούσαν στενά την κατάσταση στην Ελλάδα μέσω ενός αποτελεσματικού γραφείου παρακολούθησης εγγράφων των αγωνιστών αλλά και των άλλων χωρών στα Ιόνια Νησιά, λόγω της πολιτικής του Βρετανού Castlereagh δεν υπήρχε ανάμειξη από τη Βρετανία. Ο Castlereagh δεν ανεχόταν να στηρίξει ακραίους επαναστάτες (αν και μπορεί να έβλεπε με συμπάθεια τον αγώνα των Ελλήνων) αλλά ούτε ήθελε να αντιταχθεί στην πολιτική της χώρας του. Όταν όμως ο Castlereagh έδωσε τέλος στη ζωή του ανέλαβε ο George Canning ο οποίος αποδείχτηκε σπουδαίος πολιτικός για τη χώρα του.  

George Canning

Θα  ήταν λάθος λέει ο William St. Claire, (3) να πούμε ότι ο Canning ήταν Φιλέλληνας. Ο Canning βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην προνοητικότητά του,  την ισχύ του και το διπλωματικό ταλέντο του προκειμένου να είναι ικανοποιητική για τη χώρα του η έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης. Ποτέ δεν τέθηκε θέμα ότι το κύριο ενδιαφέρον του ήταν η προαγωγή  των συμφερόντων της Βρετανίας. Ο Canning γνώριζε ότι μια πιο ευέλικτη εξωτερική πολιτική θα εξυπηρετούσε τη Βρετανία δίνοντας έτσι την ευκαιρία να ριζώσει ο Βρετανικός Φιλελληνισμός. 

Η Επιτροπή London Greek Committee ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 1823 και για τα επόμενα δύο χρόνια ήταν η πιο ισχυρή οργάνωση στον κόσμο. Η έδρα τους ήταν  στο Crown and Anchor Tavern.

"Μεταξύ των Ελλήνων των ασχολουμένων εις εξεύρεσιν δανείου ήτο και ο Ανδρέας Λουριώτης, όστις αφ' ου επεσκέφθη την Ισπανίαν και Πορτογαλλίαν, μετέβη εις Αγγλίαν, όπου εγνώρισε τον Μπλάκιερ. Ο Μπλάκιερ παρουσίασε τον Λουριώτην εις τους κυριώτερους εν Λονδίνων φιλέλληνας οίτινες βολιδοσκοπηθέντες περί δανείου δεν απέρριψαν με την ιδέαν κατ' αρχήν, αλλ' απεφάσισαν, κατόπιν συμβουλίου γενομένου τη 3η Μαρτίου 1823 να πέμψωσιν εις την Ελλάδα τον Μπλάκιερ και τον Λουριώτην, όπως λάβωσιν ακριβεστέραν ιδέαν της εκεί καταστάσεως". (4)

Η Επιτροπή London Greek Committee ιδρύθηκε από τον  πολύγλωσσο  Τζον Μπάουριγκ και τον Έντουαρντ Μπλάκιερ. Γνώριζαν και οι δυο τους πως να υποστηρίζουν τα συμφέροντα της χώρας τους: Ήταν αυτοί που ήθελαν να καθυστερήσουν τις προσπάθειες των άλλων χωρών προκειμένου να εκμεταλλευτούν την Ελληνική υπόθεση. Ήταν εκείνοι οι οποίοι προειδοποίησαν τον Canning για το ότι η Γαλλία ήταν πίσω από τους πειρατές της Μάλτας. 

Η Επιτροπή London Greek Committee μπορεί να μην είχε συμμαχήσει με την Βρετανική κυβέρνηση αλλά ήταν ένα καλό και έμμεσο εργαλείο για την κυβέρνηση. Τα πρώτα μέλη απαριθμούσαν σε είκοσι έξη και ήταν όλοι μέλη της κυβέρνησης.  Η Επιτροπή δραστηριοποιήθηκε με ομιλίες, δημοσιεύματα και φυλλάδια ενώ υπήρχαν κάποιες εγγραφές. Μόνον όταν ο Λόρδος Βύρων εγγράφτηκε δημιουργήθηκε μια κινητικότητα. Επίσης, είχαν την υποστήριξη του φιλελεύθερου στοχαστή και φιλοσόφου  Jeremy Bentham. 

Jeremy Bentham

Οι Ευρωπαίοι διανοούμενοι είχαν πλέον επίγνωση του ηθικού χρέους απέναντι στην αρχαία Ελλάδα. Ένιωθαν ευγνωμοσύνη για όσα είχε προσφέρει αυτή η μικρή Ελλάδα—ο μέγας— στην ανθρωπότητα ανά τους αιώνες. Έτσι, ο αγώνας για την ελευθερία τους άγγιξε γιατί ηχούσε στους δικούς τους αγώνες για μια πιο δημοκρατική κοινωνία.

Σε ένα άλλο τελείως διαφορετικό επίπεδο υπήρχαν οι Ευρωπαίοι οι οποίοι έβλεπαν τους αγώνες των Ελλήνων ως έναν αγώνα για τον Χριστιανισμό και την ελευθερία. Επίσης υπήρχαν και οι Έλληνες της Διασποράς: Οι έμποροι σε πολλά κέντρα της Ευρώπης καθώς και οι διανοούμενοι, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Καποδίστριας της Ρωσίας οι οποίοι ήταν έτοιμοι και πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους για να κερδίσουν τη συμπάθεια των Ευρωπαίων και των Ρώσων. Κατά μια έννοια η Ελλάδα ήταν η μόδα για την περίοδο πριν την επανάσταση. Δεν υπήρχε νεοκλασικό κτίριο στην Ευρώπη και στην Αμερική που να μη θύμιζε τη δόξα της Ελλάδας!

Παρόλα αυτά, οι Έλληνες δεν ήταν σε αξιοζήλευτη θέση. Το 1822 δεν υπήρχε Ελληνικό κράτος. Οι προσωρινές κυβερνήσεις στα απελευθερωμένα χωριά και στα νησιά ήταν ακόμα ασταθείς. Η Ελλάδα ως κράτος δεν είχε αναγνωριστεί από άλλα κράτη. Τι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ως εγγύηση; 

 

Το ηθικό χρέος ενάντια στα εθνικά συμφέροντα των Ευρωπαϊκών χωρών

Ωστόσο, η πολιτική των ευρωπαϊκών χωρών βασιζόταν πάνω στα εθνικά τους συμφέροντα και όχι στο ηθικό χρέος – που δεν ήταν άλλο από το να διατηρήσουν την επιρροή τους και την ισορροπία των δυνάμεων. 
Όταν τους συνέφερε η Οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήταν ο φυσικός εχθρός και εάν ήταν —αναφέρονταν σε σχέση με την Γαλλία, Ρωσία και την Αγγλία οι οποίες ήθελαν τη μερίδα του λέοντος στην περίπτωση που διαμελιζόταν. Είναι μια πικρή αλήθεια ότι κατά τον 19ο αιώνα πολλοί Ευρωπαϊκοί τραπεζίτες δάνειζαν χρήματα ταυτόχρονα στην Τουρκία και στην Ελλάδα. Στην μεταβαλλόμενη πολιτική θάλασσα η Ελλάδα ήταν ένα μικρό πλοίο μέσα στην καταιγίδα με αντικρουόμενα συμφέροντα: καμιά φορά στην κορυφή αλλά άλλο τόσο, μέσα στο βυθό. 

Ανδρέας Λουριώτης

Τα χρήματα δεν έχουν πολιτική

Η Ελλάδα χρειαζόταν δάνειο το 1823. Τότε υπήρχε μεγάλη οικονομική άνθηση στην Αγγλία. Υπήρχε δηλαδή πλεονάζουσα ρευστότητα και οι Άγγλοι έψαχναν που να επενδύσουν τα χρήματά τους.  «Ήταν ακριβώς η εποχή, που στη Βρετανία επικρατούσε μια επενδυτική μανία και το Λονδίνο είχε αρχίσει να μετατρέπεται σε Μέκκα του παγκοσμίου τραπεζικού συστήματος. Μέσω των τραπεζών του εκατομμύρια λίρες τοποθετούνταν σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου». (4)

Ιωάννης Ορλάνδος

Η Βουλή κάλεσε τον Ιωάννη Ορλάνδο, τον Ανδρέα Λουριώτη και τον Ανδρέα Ζαΐμη και συγκρότησαν την Επιτροπή των Εθνικών Δανείων. Σκοπός της επιτροπής ήταν να εξασφαλίσουν κάτι από τη ρευστότητα για τον Ελληνικό αγώνα. 

 Ο εξ Ιωαννίνων, Ανδρέας Λουριώτης είχε σπουδάσει Γερμανία και Γαλλία και ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Επέστρεψε στην Ελλάδα όταν άρχισε ο αγώνας και έγινε στενός πολιτικός φίλος του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Ο Ορλάνδος ήταν καραβοκύρης από την Ύδρα και είχε στενές επαφές με την οικογένεια Κουντουριώτη και την οικογένεια του Ζαΐμη από τη Πελοπόννησο. Έτσι, όντως υπήρχε προσπάθεια να εκπροσωπηθούν όλες οι πολιτικές φατρίες. 

Ο Τζώρτζ Κάννιγκ (Πλατεία Κάνιγγος) τους δέχτηκε στο Λονδίνο και εν ευθέτω χρόνω βγήκε το πρώτο δάνειο από τον οίκο Λόφναν — 800,000 λίρες Αγγλίας! Το δεύτερο δάνειο θα το έπαιρναν το 1825. Για να χορηγηθούν στην Ελλάδα τα δάνεια αυτά χρειάστηκε να υποθηκευτούν τα πρώην οθωμανικά κτήματα που είχαν δημευθεί. 

Αξίζει να σημειωθεί ότι "με πρόσχημα την υποθήκευση της εθνικής γης οι προσωρινές κυβερνήσεις καθυστερούσαν την αγροτική αποκατάσταση των αγωνιστών που είχαν επανειλημμένα εξαγγείλει που επρόκειτο να  πραγματοποιηθεί με  το μέσο της διανομής των εθνικών κτημάτων". (Πανταζόπουλος Νικόλαος Ι, Παραδοσιακοί αγροτικοί θεσμοί σε δοκιμασία, Η περίπτωση της Θεσσαλίας, Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου και η αγροτική μεταρρύθμιση σελ. 195) 

Δάνεια Ανεξαρτησίας

Η  σύναψη δανείου ήταν σημαντικό γεγονός τόσο στο οικονομικό όσο και στο πολιτικό-διπλωματικό επίπεδο. Θα είχαν οι αγωνιστές τα απαραίτητα κεφάλαια προκειμένου να συνεχίσουν τον αγώνα και  στο πολιτικό επίπεδο, θα αναγνωριζόταν, έστω και έμμεσα, η επανάσταση του μαχόμενου ελληνικού έθνους.

Ήταν όμως η Σύμβαση δίκαιη;

Το συγκεκριμένο δάνειο είχε τόκο 5%, (διπλάσιο έως τριπλάσιο από το επιτόκιο καταθέσεων της εποχής) προμήθεια 3%, ασφάλιστρα 1,5% και περίοδο αποπληρωμής 36 χρόνια. Ως εγγύηση για την αποπληρωμή του δανείου τέθηκαν από ελληνικής πλευράς τα δημόσια κτήματα και όλα τα δημόσια έσοδα.

Όμως, το ποσό που έφθασε στην επαναστατική διοίκηση ήταν μόλις 298.000 λίρες, αφού το παραχωρούμενο δάνειο είχε οριστεί στο 59% του ονομαστικού (472.000 λίρες) και από αυτό παρακρατήθηκαν 80.000 ως προκαταβολή τόκων δύο ετών, 16.000 για χρεολύσια, 2.000 ως προμήθεια και άλλες δαπάνες...

Σύμφωνα με τη δανειακή σύμβαση, το ποσό θα αποστέλλονταν στις Τράπεζες Λογοθέτη και Βαρφ, που έδρευσαν στην αγγλοκρατούμενη Ζάκυνθο και θα παραδίδονταν τμηματικά στην ελληνική κυβέρνηση, ύστερα από έγκριση της Επιτροπής που την αποτελούσαν ο Λόρδος Βύρων, ο συνταγματάρχης Στάνχοπ και ο Λάζαρος Κουντουριώτης. 

Συνταγματάρχης Στάνχοπ 

Το δάνειο

Οι τραπεζίτες εξέδωσαν κρατικά ομόλογα στο όνομα της Ελλάδας και πουλήθηκαν στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου. Πουλήθηκαν για πολύ λιγότερο από την πραγματική τους αξία. Ένα ομόλογο μπορούσε να πουληθεί για 59 λίρες Αγγλίας αλλά ο δανειζόμενος ήταν υπεύθυνος για την πραγματική αξία του ομολόγου. Όχι μόνον αυτό- η τράπεζα που εξέδωσε τα ομόλογα πήρε μεγάλη προμήθεια. Αλλά  δάνεια που έλαβαν χώρες της Λατινικής Αμερικής από Αγγλικές τράπεζες την περίοδο 1822-1825 είχαν αντίστοιχη δομή. Σε γενικές γραμμές, τα δάνεια προς την Ελλάδα είχαν καλύτερους όρους. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι όλα τα δάνεια είχαν αρχικό επιτόκιο 6% αντί του 5% που είχε η Ελλάδα και είχαν μεγαλύτερες προμήθειες. (5)

Οι ζητιάνοι δεν έχουν επιλογές

(Ως προσωπική παρατήρηση η μόνη και μοναδική φορά που δανείστηκα από τράπεζα στην Ελλάδα ήταν η χρονιά με την κρίση στην Κύπρο. Ως αφελής Καναδέζα σοκαρίστηκα όταν για ένα δάνειο των 1000 δολαρίων η τράπεζα μου έδωσε μόνο 700 δολάρια και έπρεπε να αποπληρωθεί σε 12 μήνες. Επιπλέον, δεν υπήρχε έκπτωση για προκαταβολική πληρωμή. Σκέτη ληστεία σκέφτηκα, αλλά είμαστε ταπί και ψύχραιμοι και έρχονταν οι γονείς μου. Πληρώσαμε αλλά από τότε έχω μια δυσπιστία για δάνεια και πιστωτές).

Το 1826 η προσωρινή κυβέρνηση έπρεπε να αναστείλει τις πληρωμές χρέους. 

Εν μέρει, ο λόγος ήταν το υψηλό κόστος του πολέμου (πιθανόν και κακοδιαχείριση) αλλά το Λονδίνο και τα άλλα ευρωπαϊκά κέντρα δεν είχαν πλέον πλεονάζουσα ρευστότητα. Η οικονομική φούσκα έσκασε και οι τράπεζες δεν είχαν όρεξη να δανείζουν κι άλλα χρήματα κάτι που είχε βασιστεί η προσωρινή κυβέρνηση της Ελλάδας. Το 1829 η προσωρινή κυβέρνηση πρότεινε να συνεχιστούν οι πληρωμές εάν το χρέος θα μειωνόταν αλλά οι πιστωτές αρνήθηκαν— ήθελαν την επιστροφή στο 100%. 

 

Πως να βγάλεις αίμα από την πέτρα

Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ρωσία σχημάτισαν, την από τότε, λεγόμενη Τρόικα. Το πρώτο σημείο της διάταξης των εργασιών τους ήταν να βρουν έναν κατάλληλο πρίγκιπα.  Η δημοκρατία της Ελλάδας βρισκόταν σε κατάσταση εμφύλιας διαμάχης έτσι ο Όθων, ο γιος του Βασιλιά Ludwig της Βαυαρίας, θα γινόταν ο πρώτος από τους Βασιλιάδες της Ελλάδας. 

Έγκριση ελέω Θεού καθώς και των πιστωτών!

Την ίδια εποχή, η Τρόικα συμφώνησε ότι οι Αγγλικές και οι Ευρωπαϊκές τράπεζες που είχαν Ελληνικά ομόλογα έπρεπε να υποστηριχτούν. Το σχέδιο ήταν ότι θα πληρωθούν τα δάνεια. Η Τρόικα ζήτησε από τις Γαλλικές τράπεζες να βγάλει δάνειο 2.4 εκατομμύρια φράγκα και υποσχέθηκαν ότι θα το εξοφλούσαν εάν η Ελλάδα αδυνατούσε να πληρώσει. Αυτό το δάνειο βγήκε το 1833 και έχει σημασία πως μοιράστηκε: Από τα 44,5 εκατομμύρια δραχμές μόνο τα 9 εκατομμύρια έφτασαν στο Ελληνικό Δημόσιο Ταμείο. Η τράπεζα Rothschild πήρε  10% προμήθεια, πληρώθηκε προκαταβολικά ο τόκος στους πιστωτές και 30% δόθηκε στους Τούρκους ως αποζημίωση... Οι πιστωτές του δανείου πήραν 2 εκατομμύρια Γερμανικά Μάρκα και 7 εκατομμύρια δόθηκαν στον Όθωνα και στην αντιβασιλεία για μια γερή αρχή. Λάβετε υπόψιν ότι τότε, κατέφθασαν στην Ελλάδα περίπου 3,500 Βαυαροί μισθοφόροι. 

 

Τον Μάιο του 1832 ο Βασιλιάς Ludwig υπέγραψε Σύμβαση με τις Μεγάλες Δυνάμεις οι οποίες απαιτούσαν από το ανεξάρτητο κράτος να δώσει απόλυτη προτεραιότητα στην πληρωμή των τοκοχρεολυσίων του νέου δανείου μέχρι την πλήρη εξόφλησή του.  Ο Λόρδος Palmerston υπέγραψε για την Αγγλία, ο Talleyrand για τον Τσάρο και ο εκπρόσωπος του Βασιλιά της Βαυαρίας για την Ελλάδα. 

«Εννοείται ότι, με βάση θεμελιώδη κανόνα του Διεθνούς Δικαίου, η υποχρέωση αυτή δεν  δέσμευε την κυβέρνηση αλλά το κράτος που αυτή εκπροσωπούσε. Άρα, δέσμευε όλες τις μελλοντικές ελληνικές κυβερνήσεις. Περαιτέρω η παράβαση του τελευταίου αυτού όρου παρείχε στις δυνάμεις το δικαίωμα να ελέγχουν τις εισπράξεις του Ελληνικού κράτους και να επιβάλλουν την άμεση πληρωμή των τοκοχρεολυσίων. Η δυνατότητα αυτή μπορούσε να επιτρέψει ακόμα και παρέμβαση στρατιωτικού τύπου.» (6)

Το πρωτόκολλο του Λονδίνου 1832 —Protocole de Londres­ 1832

Στην πραγματικότητα η Τρόικα έλεγχε τα πάντα μέσω του βασιλιά. Ενώ η Πέμπτη Εθνοσυνέλευση είχε νομοθετήσει ότι ο βασιλιάς δεν μπορούσε να πάρει αποφάσεις μόνος του για φόρους το έκανε. Μέχρι το 1843 η Ελλάδα κυβερνιόταν από απόλυτη μοναρχία. Βελτιώθηκαν λίγο τα πράγματα μετά το 1843 έως το 1860.

Όταν ανέκυπτε το θέμα των καθυστερήσεων του Ελληνικού χρέους οι ξένες κυβερνήσεις ήταν πάντα έτοιμες να εμπλακούν προκειμένου να προστατέψουν τα δικά τους συμφέροντα. Αυτό είχε ολέθρια επίδραση στις κοινωνικές δαπάνες και στις δημόσιες επενδύσεις. Αυτή η ιστορία έχει επαναληφθεί ξανά και ξανά, μέχρι και το 2008 με την οικονομική κρίση που ανέλαβε ξανά η Τρόικα, το 2010.

Ποιος να κατηγορηθεί;

Όταν οι επιπτώσεις των δανείων του Λονδίνου εμπεδώθηκαν, οι διαμεσολαβητές, συμπεριλαμβανομένου του Ανδρέα Λουριώτη, κατηγορήθηκαν για οικονομικό παράπτωμα, για προμήθειες που εισπράχτηκαν αλλά δεν είχαν συμφωνηθεί. Ακόμα έως και το 1839 διέψευδαν τις κατηγορίες. Ήταν οι Έλληνες συνολικά αθώοι παριστάμενοι; Μάλλον όχι. Πολλοί Έλληνες αγόρασαν τα ομόλογα και θα ήθελαν να επιστραφούν τα χρήματα τους. Στη σύγχρονη ιστορία μας έχει αποδειχτεί ότι οι πολιτικοί μας έχουν δυσκολία να ενώνονται ή να ενώνουν τη χώρα κι αυτό δεν έχει βοηθήσει.

Είναι δύσκολο να δεις την εξάρτηση της Ελλάδας στην Ευρώπη — που ήταν τόσο μεγάλο μέρος της ιστορίας μας— εάν είχε αντιμετωπιστεί διαφορετικά. Κάθε φορά η Ελλάδα έπρεπε να αντιδρά στα γεγονότα σαν το 5ο θέμα στην ημερήσια διάταξη των Ευρωπαίων.

Απολογία του Ι. Ορλάνδου και του Α. Λουριώτη 

(http://digital.lib.auth.gr/record/125956/files/1.pdf)

Θα μπορούσε να είναι αλλιώς;

Θα ήθελα να το πιστεύω. Σε έναν ιδανικό κόσμο τα πράγμα θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά. Αλλά όχι σε αυτόν όπου ο κόσμος επιμένει να πληρώσει τα χρέη του γιατί αυτό αποτελεί την ουσία του ηθικού μέρους. Το του στην προηγούμενη πρόταση μπορεί να είναι πρόγονος ή πρώην διεφθαρμένος αρχηγός ή ένας καλός αρχηγός. Ζούμε σε ένα σύστημα όπου το χρέος ενθαρρύνεται όταν τα πράγματα είναι καλά αλλά οι πιστωτές αμέσως φορούν το μανδύα του ηθικού εκφυλισμού όταν δεν μπορεί να αποπληρωθεί. Στην ουσία το χρέος ποτέ δε συγχωρείται. 

Εμείς πρέπει να ανεχθούμε το εθνικό χρέος που θα έπνιγε ως Δούρειος Ίππος, αλλά και τον χλευασμό των πιστωτών οι οποίοι αδυνατούν να δεχτούν κάποιο συμβιβασμό όταν προτείνουν κακά δάνεια δεν έχουν κανένα πρόβλημα όταν δεν πληρώνουν το δικό τους είναι ανάλογο με το προπατορικό αμάρτημα.

Σήμερα

Ακόμα πληρώνουμε τα χρέη μας και ο COVID19 έχει εμποδίσει τις προσπάθειες να ξαναχτιστεί η οικονομία. Τώρα η συζήτηση μαίνεται στην Ευρώπη εάν τα πιο πλούσια μέλη πρέπει να συμμετέχουν σε ένα νέο δάνειο σε χώρες σαν κι εμάς ή εάν η Ευρώπη ως ένωση πρέπει να αναλάβει το χρέος ως ομόλογο. Μπορώ να δω την άποψη των πλούσιων χωρών που θεωρούν ότι το δάνειο είναι η ρόδινη λύση. Έτσι κι αλλιώς, εν τέλει πληρώνονται. Αλλά είμαι υπέρ του ευρωπαϊκού ομολόγου. Θα ήταν ωραίο μια φορά να είμαι και πιστωτής και δικαιούχος! 

 

Ο Χάρτης

 

Έργο των Αδελφών Φυτάλη

Υποσημειώσεις:

(1)   Αθηνά Κακούρη, 1821 Η αρχή που δεν ολοκληρώθηκε, Πότε και πως δημιουργήθηκε το κράτος όπου ζούμε σήμερα.

(2) William St. Clair, That Greece might still be free: Τhe Philhellenes in the war of Independence. (σελ. 128) 

(3) Ίδιο  με # 2

(4)   Θανάσης Νασιάρας, TΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΘΝΟΣ ΣΕ ΚΡΙΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΚΡΙΣΕΩΝ (1843, 1893, 1932).

(5)  Νίκος Αποστολίδης και Κωνσταντίνος Βελέντζας, Ήταν ληστρικά́ τα δάνεια που λάβαμε από την Αγγλία; Εφημερίδα Καθημερινή, 31/03/2020 https://www.kathimerini.gr/society/1071281/itan-listrika-ta-da-neia-poy-la-vame-apo-tin-aggli-a/

(6) Ανδρέας Μιχ. Ανδρεάδης , (1876-1935), "Ιστορία των εθνικών δανείων", υπό Ανδρ. Μιχ. Ανδρεάδου, Τυπογραφείον "Εστία", Εν Αθήναις 1904. Πηγή: Σελ. 13-14,

(7) Γ. Β. Δερτιλής, Επτά Πόλεμοι, Τέσσερις Εμφύλιοι, Επτά Πτωχεύσεις 1821-2016  σελ.34.