ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ Α success story

 

1884-1974

Τμήμα 14 /80

Ποιο ήταν το μυστικό της επιτυχίας του Ευάγγελου Παπαστράτου; Πως απέκτησε αυτό το παιδάκι από το Αγρίνιο τέτοια ηγετική ικανότητα; Εκείνος, στην αυτοβιογραφία του μιλάει για κόπο και πολύ δουλειά.  Αναμφισβήτητα. Αλλά  είναι γεγονός ότι το θάρρος και η αυτοπεποίθηση του αποτέλεσαν κινητήριες δυνάμεις που τον ώθησαν στη ζωή. Αξιοποίησε τις εμπειρίες του ως μαθητευόμενος υπάλληλος και απέκτησε όλα τα απαραίτητα εφόδια. Με το θάρρος του μπόρεσε να αντιμετωπίσει όλες τις δυσκολίες και να κάνει κάθε φορά reset. Τέτοια χαρακτηριστικά προσδιορίζουν έναν επιτυχημένο επιχειρηματία ηγέτη.

Ο Ευάγγελος Παπαστράτος σε νεαρή ηλικία

Η ζωή του

Στο Βραχωρίτικο κάμπο, ανάμεσα στις γαλανοπράσινες λίμνες Τριχωνίδας και Λυσιμαχείας γεννήθηκε το 1884 ο Ευάγγελος Παπαστράτος. Εκεί, στο Αγρίνιο. Ορφάνεψε από πατέρα μόλις στα τέσσερα του χρόνια και η μητέρα του, η Χαρίκλεια, το γένος Καββαδία, μεγάλωσε μόνη της τα έξι  παιδιά της. Ο σύζυγός της Χαρίκλειας είχε μπακάλικο το οποίο αμέσως έκλεισε και ασχολήθηκε αποκλειστικά με τα αμπέλια φτιάχνοντας το ξακουστό κρασί - το κρασί της Παπαστράταινας. Με τα αμπέλια της Παπαστράταινας σπούδασαν τα τρία μεγαλύτερα αδέλφια ωστόσο  ο δωδεκάχρονος Ευάγγελος, βλέποντας τις δυσκολίες της μάνας του παράτησε το σχολείο και εργάστηκε ως μαθητευόμενος εμποροϋπάλληλος. Το αφεντικό του, ο Αντώνης Παναγόπουλος,  εμπορευόταν υφάσματα και φυσικά και καπνά. Όντως, στο Αγρίνιο η καπνοκαλλιέργεια χρονολογείται από το 17^ο αιώνα. (Υπάρχει κείμενο ενός Τούρκου περιηγητή, ονόματι Celebi, ο οποίος περιγράφει την ποικιλία καπνού  Ζαμπαντί που είναι πλατύφυλλο.) (1)

Από τότε χρονολογείται η σχέση του Ευάγγελου με τα καπνά. Πέντε χρόνια πέρασαν μαζί με τον Παναγόπουλο και όταν του πρότειναν θέση βοηθού Διευθυντή στην εταιρεία του Ρόζη και Βαρνάβα είπε στο αφεντικό του τον Παναγόπουλο,  «πάω πιότερο για την εξέλιξη μου παρά το μισθό». Δεν ήθελε να χαλάσει τη φιλία που είχαν.

Εκεί, παρακολούθησε τα διάφορα στάδια της επεξεργασίας του καπνού. Όμως, δεν ήταν η σχέση του με τον καπνό πλατωνικός ήξερε ότι ο καπνός απέφερε το υψηλότερο εισόδημα κατά στρέμμα. Ήταν το ιδεώδες προϊόν! (Κάθε στρέμμα καπνού απέδιδε 20% περισσότερο από την ελιά απαιτούσε εννέα φορές περισσότερη εργασία. (2)

Η πρώτη εταιρεία

Ο νεαρός Ευάγγελος γνώρισε τον Κεφαλλονίτη και τυρέμπορο Σωτήρη Αυγερινό ο οποίος του πρότεινε να συνεταιριστούν προκειμένου να ασχοληθούν με τα καπνά. Δανείζεται τις 3,000 δραχμές. Λάβετε υπόψη σας, ότι και οι συνθήκες μεταφοράς είναι κατάλληλες. Η κατασκευή της γέφυρας του Αχελώου και η δημιουργία συγκοινωνιακού δικτύου – η σιδηροδρομική γραμμή Αγρινίου-Μεσολογγίου- Κρυονερίου − όλα έργα επί Χαρ. Τρικούπη −είχαν αυξήσει στην περιοχή την  παραγωγή του καπνού.

Το 1906 ίδρυσαν την εταιρεία Αυγερινός και Παπαστράτος.  Καινοτόμος εταιρεία διότι ασχολήθηκαν αποκλειστικά με το καπνεμπόριο και όχι παράλληλα με άλλα εμπορεύματα. Επικεντρώθηκαν στη συστηματοποίηση της επεξεργασίας του καπνού προκειμένου να εξασφαλίσουν καλύτερη ποιότητα πετυχαίνοντας έτσι ακριβότερη τιμή. Ακολούθως αυξήθηκε η ζήτηση και φύτευαν περισσότερα καπνά.  Αποφάσισαν να αποκτήσουν άμεση επαφή με τους αγοραστές και όχι μέσω των Πατρινών  που ήταν τότε το συνηθισμένο.

Το 1911 ο Παπαστράτος ταξίδεψε στο Αννόβερο Γερμανίας προκειμένου να προσεγγίσει τη Γερμανική αγορά η οποία ήταν μεγάλη.  Γνώρισε τον εργοστασιάρχη τσιγάρων Αγγελή Κωνσταντίνου που καταγόταν από τη Μαρώνεια της Δυτικής Θράκης.  Στη Δυτική Θράκη ασχολούνται με την καπνοκαλλιέργεια όπου είναι  φημισμένη για την ποικιλία καπνού Μπασμπάς.  Φανταστείτε, ότι το εργοστάσιο του ήταν πρότυπο σε όλη τη Γερμανία! Κλείνει την πρώτη μεγάλη συμφωνία με τον  Αγγελή Κωνσταντίνου. (3)

Ο Κωνσταντίνου απέκτησε τέτοια  εμπιστοσύνη στην ποιότητα καπνού του Παπαστράτου που εκτός από τις παραγγελίες του, έφτασε  να κάνει πρόσθετες αγορές καπνών Αγρινίου με βάση τα ταχυδρομικά δείγματα που του έστελναν. Υποστήριζε τον Παπαστράτο σε κάθε ευκαιρία.

Ο Ευάγγελος  ξεκινά ιδιαίτερα μαθήματα Γαλλικής γλώσσας για να μπορεί να μπορεί να συνεννοηθεί με τους ξένους συνεργάτες του.

Και ενώ η εταιρεία σταδιακά αναπτυσσόταν ξέσπασαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και επιστρατεύτηκε ο Ευάγγελος Παπαστράτος και ανακόπτεται η ανοδική πορεία.

Ο επτάχρονος βίος της εταιρείας Αυγερινός Παπαστράτος και συγκεκριμένα το 1913 διαλύεται λόγω θανάτου του Αυγερινού. Τα κέρδη της εταιρείας της  ήταν 150,000 δραχμές!

Η εικόνα της Ελλάδας ωστόσο έχει αλλάξει παντελώς μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους.  Η έκταση της χώρας που ήταν 63.211 τετρ. χλμ. −με την προσάρτηση της Μακεδονίας και της Θράκης, μέρους της Ηπείρου και όλης της Κρήτης −προέκυψε μια τεράστια διαφορά στη γεωγραφική έκταση της Ελλάδας. Στην απογραφή του 1920 η έκτασή της Ελλάδας έχει διπλασιαστεί, φθάνοντας τα 130.199 τετρ. χλμ! Έτσι, και τα δεδομένα στο ελληνικό καπνεμπόριο άλλαξαν. Τα καπνά της Μακεδονίας και της Θράκης για τους καπνεμπόρους της παλιάς Ελλάδας ήταν το καλύτερο διαβατήριο για την είσοδό τους στις αγορές της Ευρώπης και της Αμερικής (4)

Οι αδελφοί Παπαστράτου 

Το 1919 ο Ευάγγελος Παπαστράτος μαζί με τον αδελφό του Σωτήριο ίδρυσαν την εταιρεία Αφοί Παπαστράτου. Στη συνέχεια συμμετείχαν ως μέτοχοι και τα άλλα δύο αδέλφια του ο Ιωάννης και ο Επαμεινώνδας. Ο Σωτήρης είναι αξιωματικός του στρατού, ο Γιάννης είναι  δικηγόρος και ο Επαμεινώνδας είναι μαθηματικός και καθηγητής στην Εμπορική Σχολή Αθηνών (με σπουδές σε Γερμανία, Ελβετία και Γαλλία). «Μεταξύ των τεσσάρων αδελφών υπήρξε ένας «εσωτερικός καταμερισμός εργασίας». Έτσι, ο Ευάγγελος και ο Επαμεινώνδας ασχολούνται με τις πωλήσεις και παρέμειναν ως την ίδρυση της καπνοβιομηχανίας, το 1930, στο εξωτερικό. Ο Ιωάννης, αφού εξελέγη γερουσιαστής επί τριετίαν και στη συνέχεια βουλευτής, «αφιερώνεται εις τας εν Ελλάδι εργασίας του οίκου και υπερασπίζει τα συμφέροντα αυτού ενώπιον των αρχών» (1929)  ενώ ο Σωτήριος ασχολείται επίσης με τας εν Ελλάδι εργασίας του οίκου και διευθύνει επί πλέον και το λογιστήριόν του». (Από το βιβλίο του Ευάγγελου Παπαστράτου, «Η δουλειά και ο κόπος της»)

Οι αδελφοί Παπαστράτου αποφασίζουν να κτίσουν δώδεκα υποδειγματικές μεγάλες αποθήκες στα μεγαλύτερα καπνοπαραγωγικά κέντρα. Μέσα στις οποίες εξασφαλίστηκαν οι σωστές συνθήκες για την υγιεινή, την άνεση και την καθαριότητα του εργατικού προσωπικού. Σημειωτέων ότι κανένα από τα τέσσερα αδέλφια δεν είχαν αποκτήσει δικό τους σπίτι.

Ο χάρτης με τις αποθήκες στην Ελλάδα

Τα επόμενα χρόνια και παρά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι εταιρείες που εμπορεύονται τα καπνά, τη σταφίδα και τα σύκα συνεχίζουν την ανοδική πορεία τους χάρη στη συμφωνία του Ελευθερίου Βενιζέλου με τις Κυβερνήσεις της Αντάντ να επιτρέψουν τις εξαγωγές σε ουδέτερα λιμάνια. Εκείνη τη χρονιά, το 1919, ανοίγουν υποκατάστημα στη Σμύρνη όπου πλέον υπήρχε μεγάλος αριθμός Ελληνικού στρατού. Εντούτοις, το 1922 οι Αφοί Παπαστράτου έχασαν 300,000 κιλά καπνό καλής ποιότητας. 

Η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανάπτυξη της Ελλάδας

Μπορεί οι αδελφοί Παπαστράτου να έχασαν μεγάλη ποσότητα καπνού, ωστόσο τα χέρια των 9,500 Ελλήνων προσφύγων από την Μικρασιατική Καταστροφή που προωθήθηκαν στον Νομό Αιτωλοακαρνανίας αύξησαν άρδην την  παραγωγή του καπνού.  Στο Αγρίνιο προωθήθηκαν περίπου 2,500 πρόσφυγες: 1,196 άντρες και 1,375 γυναίκες.

Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία το 1922 καλλιεργήθηκαν 3,500 στρέμματα καπνού ενώ το 1925 ανήλθε στις 7,000 στρέμματα. Η δε παραγωγή διπλασιάστηκε! Όπως ακριβώς αυξήθηκε στη Μακεδονία: ο πληθυσμός κατά 45,18% με την προώθηση των προσφύγων ενώ στη Θράκη 35,49%. Έτσι όχι μόνο αυξήθηκαν τα εργατικά χέρια αλλά και καλλιεργήθηκαν περισσότερες εκτάσεις γης. (5) Σε όλη την Ελλάδα έγινε υποχρεωτικά πλέον, η κατάτμηση της μεγάλης ιδιοκτησίας και δημιουργία ενός εκτεταμένου στρώματος μικρών καλλιεργητών.  (6) 

Μια άλλη σημαντική αλλαγή, επαναστατική για τα τότε δεδομένα ήταν ότι οι πρόσφυγες γυναίκες  πρώτες εργάστηκαν −έξω από το σπίτι− στις καπναποθήκες βγάζοντας έτσι το βδομαδάτικο. (7)

 Όλες οι τράπεζες τις εποχής στήνουν γραφεία στο Αγρίνιο. Μια μικρή αναφορά για την ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας: «Ο ερχομός των προσφύγων έκανε επιτακτική την ανάγκη διεύρυνσης της αγροτικής πίστης καθώς τα δάνεια της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος δεν επαρκούσαν πια για να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες του νέου αγροτικού πληθυσμού. (8) 

Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου ταυτίστηκε περισσότερο από κάθε άλλον για την ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας. Εξασφάλισε με τους αγώνες και τις επίμονες διαπραγματεύσεις την αναγκαία συγκατάθεση της Δημοσιονομικής Επιτροπής της Κοινωνίας των Εθνών. Απέναντί του είχε όλα σχεδόν τα κόμματα και τον ημερήσιο  τύπο οι οποίοι έκαναν ό,τι μπορούσαν  να ματαιώσουν  ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας Ελλάδος. (9)  

Η γενική εικόνα των οικονομικών των αδελφών Παπαστράτου ήταν εξαιρετική. Από το 1921 ως και το 1929 εξήγαγαν κατά μέσον όρο ετησίως 3.382 τόνους καπνών. Κάλυπτε δηλαδή το 1/10 του συνόλου των εξαγωγών καπνού.

Η έδρα της εταιρίας μεταφέρθηκε στην Αθήνα στην οδό Σωκράτους 85 και το 1925 μεταφέρθηκαν στη Σταδίου 31. Άρχισαν τις εξαγωγές στις ΗΠΑ και στον Καναδά, στην Αίγυπτο, στις Σκανδιναβικές χώρες και στη Νότια Αμερική.

Το κραχ στις ΗΠΑ το 1929 δημιουργεί αλυσιδωτή αντίδραση στην Ελλάδα: περιορίζεται η καπνοκαλλιέργεια, μπαίνει φορολογία και μένουν αδιάθετα καπνά.  Το Αγρίνιο αντιμετωπίζει ακόμα θέματα ανεργίας.   

Θεμέλια εργοστασίου στον Πειραιά

1930 «Παπαστράτος ΑΒΕΣ»

Οι Αφοί Παπαστράτου εντούτοις ακάθεκτοι στο σκοπό τους κάνουν στον Πειραιά τα εγκαίνια στις υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις του εργοστασίου υπόδειγμα − κόστους 400.000 λιρών Αγγλίας! Στα εγκαίνια παρευρέθηκε ο Πρωθυπουργός, Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Πρόεδρος της Βουλής καθώς και πλήθος βουλευτών. Στο καινούργιο εργοστάσιο κατασκευάζουν και εμπορεύονται τσιγάρα. Η επωνυμία πλέον είναι Παπαστράτος ΑΒΕΣ.  Οι εφημερίδες βγαίνουν με πρωτοσέλιδα. Το πρωτοσέλιδο της Καθημερινής, «Μια Ελληνική Καπνοβιομηχανία εφάμιλλος, αν μη υπέρτερα των Ευρωπαϊκών», το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Χρονογράφος  «Το Εργοστάσιο αδελφών Παπαστράτου, το σύγχρονο Καπνοβιομηχανικό Μεγαθήριο», το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Σημαία, «Αι μεγάλαι Βιομηχανικαί εγκαταστάσεις των Αδελφών Παπαστράτου. Το εργοστάσιο είναι μοναδικό σε όλη την Ελλάδα! Φωτογραφίες

Ο τότε Υπουργός Βουρλούμης μιλώντας στα εγκαίνια ανέφερε μεταξύ άλλων στην ομιλία του ότι:  Ο καπνός είναι το κατ΄ εξοχήν εθνικό μας προϊόν. Αποτελεί το 60% της εξαγωγής μας. Από αυτό ζουν 200,000 καλλιεργητές και άλλοι 100,000 καπνεργάτες. Απ΄ αυτών τροφοδοτείται κατά το 1/5 ο προϋπολογισμός του κράτους. (!)

Το εργοστάσιο Παπαστράτος 

Εσωτερικό του Εργοστασίου - Δεκαετία του 1950 

Μηχάνημα εκτύπωσης κυτίων

Οι εργαζόμενες του εργοστασίου στο εστιατόριο. Για τις συνθήκες  εργασίας και τα προνόμια των εργαζομένων η εταιρεία Παπαστράτος ήταν πρωτοπόρος .

Ομαδικός γάμος με κουμπάρους τους Αφοι Παπαστράτου

Το εικαστικό του εργοστασίου. Γλύπτης Μιχάλης Τόμπρος 

Το 1931  λανσάρεται το Νο1 –ο μελλοντικός ΑΣΣΟΣ– σε χρώμα κόκκινο.

Το 1933 ίδρυσαν την εταιρεία Hellas - Zigaretten Fabrik στο Βερολίνο με αποκλειστικά Ελληνικά καπνά. Αλλά οι καπνιστές της Γερμανίας είχαν συνηθίσει διαφορετική γεύση και ενώ διορθώθηκε  το χαρμάνι βγήκε ο Χίτλερ και το κλίμα ήταν εχθρικό προς τους ξένους. 

Το 1934 το ζεύγος των διαδόχων της  Σουηδίας επισκέφθηκε το εργοστάσιο προκειμένου να δει από κοντά όσα είχε ακούσει για αυτό. Ενώ και οι κρατικές υπηρεσίες το χρησιμοποιούσαν συχνά για να φέρνουν εδώ επίσημους ξένους επισκέπτες προκειμένου να τους δείξουν «τις προόδους της ελληνικής βιομηχανίας».(10)

Μια διαφήμιση από τα παλιά

Το 1937 εξαγόρασαν το εργοστάσιο Nestor Gianaclis στο Κάϊρο.  Επένδυσαν πολλά χρήματα αλλά δεν έπιασαν τους στόχους τους και το 1955 έκλεισαν το εργοστάσιο.

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και η οικονομία

Για τα δεινά του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου γράφει ο  Ευάγγελος Παπαστράτου: «…Από τη πρώτη στιγμή που μπήκαν οι Ναζήδες  βάλθηκαν συστηματικά ν΄ απογυμνώσουν  τον τόπο απ΄ όλο το λιγοστό πλούτο. Ο καπνός ήταν από το κυριότερα προϊόντα και ο σπουδαιότερος εξαγωγικός πόρος της Ελλάδας. Οι Ναζήδες δέσμευσαν  τα  2,500,00 κιλά καπνό που προοριζόταν για εσωτερική χρήση και 1,500,00 κιλά που προοριζόταν για εξαγωγή. Τα δεύτερα κατασχέθηκαν. Από τις πρώτες ημέρες οι αποθήκες μας σφραγίστηκαν, απογράφηκαν … και τα φόρτωσαν για τη Γερμανία…με δήθεν πληρωμή του αντιτίμου. …Η τιμή ήταν τόσο εξευτελιστική που την αρνηθήκαμε.  Δεν ενόχλησε τους Γερμανούς. Περιορίστηκαν να μας υποδείξουν πως είχαμε συμφέρον να εισπράξουμε το ταχύτερο τα όσα μας είχαν ορίσει, επειδή οπωσδήποτε δεν ήταν να μας δώσουν περισσότερα. Και πραγματικά όταν με ασυγκράτητο πληθωρισμό άρχισε η δραχμή  να χάνει την αξία της το πήραμε απόφαση να εισπράξουμε το αντίτιμο των καπνών μας που η προπολεμική τους αξία ήταν τουλάχιστον 2 εκατομμύρια δολάρια.»

Κατά την περίοδο της κατοχής η παραγωγή έπεσε κατακόρυφα: το 1941 στην Αιτωλία καλλιεργήθηκαν 85,000 στρέμματα, το 1942 καλλιεργήθηκαν 12,000 στρέμματα, το 1943 καλλιεργήθηκαν 20,000 στρέμματα και τέλος το 1944 καλλιεργήθηκαν 14,000 στρέμματα. Η πτώση αυτή υποχρέωσε τους καλλιεργητές να στραφούν στα δημητριακά. (11) 

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΙΣ ΗΠΑ

«Μετά την απελευθέρωση η πολιτική για τα καπνά τις ΗΠΑ αλλάζει. Ο βασικός στόχος ήταν να κατακτήσουν τα Αμερικάνικα καπνά όλες τις αγορές του κόσμου. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν να περιοριστεί η διάθεση των Ελληνικών καπνών σε μέγιστο βαθμό γιατί εξέλιπε σχεδόν ολοκληρωτικά το ανατολικό σιγαρέτο ενώ διαδόθηκε το σιγαρέτο American Blend. Και τούτο διότι οι Αμερικανοί βιομήχανοι κατά τη διάρκεια του πολέμου είχαν διαφοροποιήσει τα μείγματα των σιγαρέτων τους. Άλλαξαν δηλαδή τη σύνθεση των χαρμανιών τους, μειώνοντας σε αυτά το ποσοστό προσμίξεων των ανατολικών καπνών, κυρίως Ελληνικών ενώ αύξησαν τις αγορές τους από την Τουρκία. (12)

Η Γερμανία προπολεμικά που ήταν η μεγαλύτερη αγορά καπνών της Ελλάδας σταμάτησε να αγοράζει καπνά λόγω της οικονομικής και μόνο το 1948 αρχίζει να αγοράζει αλλά όχι τις ίδιες ποσότητες.

Το 1957 η εταιρεία κυκλοφορεί το πρώτο της τσιγάρο με φίλτρο και το 1965 επανεμφανίζει το Old  Navy και παράγει το Astor για λογαριασμό της γερμανικής Reemtsma.

Γενικότερα, τα επόμενα χρόνια η καπνοκαλλιέργεια στην Ελλάδα  απασχόλησε τη Βουλή: Συζητήσεις, επιτροπές, επερωτήσεις, τα υψηλά επιτόκια στα δάνεια της Αγροτικής Τράπεζας, διεκδικήσεις για υψηλότερα ημερομίσθια− απεργίες. Συνολικά η καπνοπαραγωγή μεταξύ 1955-1975 είχε μια μικρή αύξηση παραγωγής: από 139,000 στρέμματα καλλιέργειας  σε 151,000 στρέμματα καλλιέργειας.

Οι Αφοί Παπαστράτου− Ευεργέτες

Δεν μπορεί να μη σημειωθεί η γενναιοδωρία των αδελφών Παπαστράτου. Από τα πραγματικά αναρίθμητα σχετικά παραδείγματα είναι η δωρεά 60.000 φράγκων το 1928 στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού για τους Αγρινιώτες φοιτητές. Το 1932 ίδρυσαν των Παπαστράτειων Εκπαιδευτηρίων ύψους 4,5 εκατ. δρχ. Το 1932 ανεγέρθηκε το Παπαστράτειο Περίπτερο στο Ασκληπιείο Θεραπευτήριο με 60 κλίνες και στοίχιζε 1,5 εκατ. δρχ. Επίσης έκαναν δωρεές 800.000 δρχ. στην Πολεμική Αεροπορία και προς τη Βασιλική Αεροπορία ύψους 2.850.000 δρχ. Το 1937 έδωσαν 1,2 εκατ. δρχ. για την Παπαστράτειο Παιδική Στέγη. Χρηματοδότησαν την Ιματιοθήκη του Μαθητού, την Εργατική Εστία, το Ταμείο Φυμαντιούντων Εργατών, την Εξοχή των Εργαζομένων Γυναικών, τη δημιουργία Ξενώνα Τουρισμού στην Επίδαυρο και το 1938 την Παπαστράτειο Παιδική Στέγη και το 1947 δώρισαν 100 στρέμματα στο Αγρίνιο που διαμορφώθηκε σε κεντρικό πάρκο της πόλης.

Είμαι σίγουρη ότι βοήθησαν και ανθρώπους που βρέθηκαν σε ανάγκη που ποτέ δεν καταγράφηκαν γιατί αυτός ήταν ο χαρακτήρας των αδελφών Παπαστράτου. Ένα μικρό παράδειγμα είναι ότι κάλυψαν τα έξοδα κηδείας κ.λπ. του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. 

 

Πάρκο Αγρινίου 

Η δουλειά και ο κόπος της

Το 1964 εξέδωσε ο Ευάγγελος Παπαστράτος το βιβλίο την αυτοβιογραφία του και της επιχείρησης, «Η δουλειά και ο κόπος της» το οποίο έχει επανεκδοθεί πολλές φορές.

Ο Ευάγγελος Παπαστράτος πέθανε το 1974 ένα χρόνο πριν η εταιρεία συνεργαστεί με τη Philip Morris όπου κυκλοφόρησαν το Marlboro στην Ελλάδα.

Αφιέρωσε όλη του τη ζωή στις επιχειρήσεις. Προσπάθησε χωρίς κομματικές δοσοληψίες, (δεν ανήκε σε κανένα κόμμα) έντιμα να κάνει το καλύτερο. Και το πέτυχε. «Οποιοδήποτε και αν πρόκειται να είναι το μέλλον έχουμε -μιλώ και για τους αδελφούς μου που δεν υπάρχουν πια- μια βεβαιότητα. Δουλέψαμε χωρίς να αδικήσουμε κανέναν. Από τη δουλειά μας βγήκε η πληρωμή του κόπου μας. Και όταν, με τις αλλεπάλληλες ζημιές που μας προξένησαν τα γεγονότα των τριάντα τελευταίων χρόνων, γίναμε σημαντικά φτωχότεροι από όσο ήμασταν στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, δεν αλλάξαμε, δε θυσιάσαμε τις αρχές μας, δεν εγκαταλείψαμε τα ιδανικά μας»

Οι Αγρινιώτες τους θυμούνται με πολύ αγάπη και ευγνωμοσύνη.

Τα επόμενα κεφάλαια της επιχείρησης Παπαστράτου μπορείτε να διαβάσετε στην ιστοσελίδα: 90 χρόνια Παπαστράτος https://papastratosmazi.gr/ola-ta-nea-ths-papastratos/etairika-nea/90-xronia-papastratos-i-istoria-kai-i-poreia-pros-sto-avrio/

Τέλος, δεν μπορεί να μη γίνει αναφορά στη δωρεά γεμάτη συμβολισμό του Δημήτρη Γκέρτσου, εγγονό του Ευάγγελου Παπαστράτου, στην Προεδρία της Δημοκρατίας αρχές του 2021. «Η Δόξα των Ψαρών», του Νικόλαου Γκύζη. Μια σπουδαία και πολύτιμη ελαιογραφία. Ο κ. Γκέρτσος το αισθανόταν σαν καθήκον: «Να μην περπατά η Δόξα μονάχη σε ένα σπίτι, αλλά ανάμεσα στους Έλληνες. Πόσο μάλλον στην Προεδρία της Δημοκρατίας».  Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο το αγόρασε η σύζυγός του Παπαστράτου, η Καίτη, το γένος Δαμβέργη, μιας από τις πρώτες γυναίκες που φοίτησαν στη Σχολή Καλών Τεχνών.

Ο χάρτης

Τμήμα 14 /80

Υποσημειώσεις: 

(1)             Δρ. Μαρία Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας: Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και την επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19^ος -20^ος αιώνας) 

https://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/21593#page/1/mode/1up

(2)             Δρ. Μαρία Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας: Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και την επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19^ος -20^ος αιώνας)

(3)             Παρατηρητής της Θράκης, Αγγελής Κωνσταντίνου

(4)              Δ. Χαροντάκης, Εμπόριο και Βιομηχανία, Ευάγγελος Παπαστράτος

(5) Η εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία 1912-1924 https://www.lithoksou.net/2020/11/prosfiges-makedonia.html 

(6)             Δρ. Μαρία Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας: Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και την επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19^ος -20^ος αιώνας)

(7)             Δρ. Μαρία Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας: Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και την επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19^ος -20^ος αιώνας)

(8)  90 χρόνια  Παπαστράτος Μαζί:  https://papastratosmazi.gr/ola-ta-nea-ths-papastratos/etairika-nea/90-xronia-papastratos-i-istoria-kai-i-poreia-pros-sto-avrio/

(9) Θάνος Βερέμης, Ο αγώνας για την ίδρυση της ΑΤΕ και ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου 

(10) Τούλα Αποστολοπούλου-Γεωργιάδη Αλέξανδρος Π. Παπαναστασίου, Ο πολιτικός- ο επιστήμων, ο αγωνιστής- ο άνθρωπος.  Αλέξανδρος Παπαναστασίου, Θεσμοί, ιδεολογία και Πολιτική στον Μεσοπόλεμο

(11)             Δρ. Μαρία Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας: Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και την επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19^ος -20^ος αιώνας)

(12)         Δρ. Μαρία Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας: Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και την επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19^ος -20^ος αιώνας)

Πηγές:

Μουσείο Καπνού Αγρινίου https://agriniotobaccomuseum.gr/evaggelos-papastratos/

Τσιγάρα Σαντέ: https://www.mixanitouxronou.gr/den-tha-xanakikloforisoun-ta-perifima-tsigara-sante-stin-kokkini-kasetina-ikonizotan-i-zozo-ntalmas-i-eromeni-tou-kemal-pou-tou-elege-oti-ine-romios-kataskopos-i-ochi/

Μαρία Νίκου Αγγελή, Η Νέα Εποχή,  Οι δωρεές της οικογένειας Παπαστράτου στο Αγρίνιο http://www.epoxi.gr/scriptum209.htm 

Δρ. Μαρία Αγγελή, Ο κόσμος της εργασίας: Γυναίκες και άντρες στην παραγωγή και την επεξεργασία του καπνού (Αγρίνιο 19^ος -20^ος αιώνας)

90 χρόνια  Παπαστράτος Μαζί:  https://papastratosmazi.gr/ola-ta-nea-ths-papastratos/etairika-nea/90-xronia-papastratos-i-istoria-kai-i-poreia-pros-sto-avrio/

Στέφανος Μίλεσης,  Το εργοστάσιο καπνοβιομηχανίας των αδελφών Παπαστράτου στον Πειραιά: https://pireorama.gr/to-ergostasio-kapnoviomichanias-ton-adelfon-papastratou-ston-pirea/    

Σκούφου Δήμητρα,  Φιντικάκης Γιώργος, Παπαστράτος: το αμερικανικό όνειρο βγήκε αληθινό https://www.tanea.gr/2003/05/10/economy/papastratos-to-amerikaniko-oneiro-bgike-alithino/

Αλέξανδρος Π. Παπαναστασίου, Ο πολιτικός- ο επιστήμων, ο αγωνιστής- ο άνθρωπος.  Αλέξανδρος Παπαναστασίου, Θεσμοί, ιδεολογία και Πολιτική στον Μεσοπόλεμο