1900 −1973
 |
| Τμήμα 2/ 63A Γλύπτης: Μάριος Λοβέρδος |
Η Κατίνα Παξινού ήταν ένα φαινόμενο του Ελληνικού θεάτρου. (1) Ηθοποιός της ψυχής, μπορούσε να
μεταμορφωθεί εσωτερικά από τον ίδιο τον εσωτερικό της πλούτο. Στη μακρόχρονη
καριέρα της είχε πολλές πρωτιές. Πρώτη έπαιξε στην Επίδαυρο μετά από 2,500
χιλιάδες χρόνια. Πρώτη φορά Ελληνίδα ηθοποιός έπαιξε στην στο θέατρο της
Αγγλίας. Με την πρώτη ταινία της For Whom the Bell Tolls
στην Αμερική βραβεύτηκε με Όσκαρ. Η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης
Μινωτής πρόσφεραν σε μεγάλο βαθμό στην επιτυχία του Εθνικού Θεάτρου. ΄Οσο
απείθαρχη ήταν στη ζωή της τόσο πειθαρχημένη ήταν στην τέχνη που υπηρέτησε
ακούραστα μέχρι το θάνατό της το 1973.
 |
| Κατίνα Παξινού δέκα χρονών |
Η ζωή της
Η Κατίνα γεννήθηκε στον Πειραιά το 1900. Ήταν το τέταρτο από επτά παιδιά της μεγαλοαστικής οικογένειας του Βασίλη Κωνσταντόπουλου και της Ελένης Μαλανδρινού. Ο πατέρας της ήταν αλευροβιομήχανος και η οικογένεια ζούσε σε νεοκλασικό σπίτι που είχε σχεδιάσει ο Τσίλλερ. Η Κατίνα φοίτησε στη σχολή Χιλλ στην Πλάκα. Λόγω του ζωηρού της χαρακτήρα στάλθηκε αργότερα στην Τήνο στις Ουρσουλίνες. Ο γείτονας της, ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης, θυμόταν από τα παιδικά του χρόνια ότι ήταν ο αρχηγός της παρέας και ότι είχε πολύ καλή φωνή. Όμως ούτε στην Τήνο μπόρεσαν να την κουμαντάρουν και η μητέρα της, δυστυχώς χείρα πλέον, την έστειλε μαζί με μια μεγαλύτερη της αδελφή στην Ελβετία.
 |
| Έργο του Γιάννη Τσαρούχη |
H εντεκάχρονη Κατίνα μόλις έμαθε για το Ωδείο της Γενεύης ήθελε να γραφτεί. Στην αρχή την
απέρριψαν λόγο ηλικίας. Αλλά η Κατίνα δεν μπορούσε να δεχτεί τη λέξη όχι. Ντύθηκε
με τα ρούχα της μεγαλύτερης της αδελφής και πέρασε ξανά από ακρόαση. Βλέποντας το πείσμα της υποχώρησαν και την δέχτηκαν!
Μελέτησε πιάνο και βραβεύτηκε με χρυσό αριστείο. Εντούτοις, η μητέρα της δεν ήθελε με καμία δύναμη
η κόρη της να συνεχίσει. Άλλο ήταν να τραγουδά
σε φιλικά σπίτια −ΟΧΙ όμως να βγει η κόρη της στο σανίδι− αυτό ήταν
ανεπίτρεπτο. Από τότε ξεκίνησε η
μεγάλη κόντρα με τη μητέρα της.
Την πρώτη φορά τραγούδησε −ήταν μόλις δεκατεσσάρων χρονών− για φιλανθρωπικούς σκοπούς στον Δημοτικό θέατρο στον Πειραιά. Τον επόμενο χρόνο τραγούδησε στο Βασιλικό Θέατρο με τον μουσικοσυνθέτη Αττiκ! Και τραγούδησε το Είδα Μάτια Πολλά. (2) Σε μικρά σουαρέ τη συνόδευε στο πιάνο ο νεαρός Δημήτρης Μητρόπουλος. Η ίδια είπε σε συνέντευξή της στην εκπομπή Παρασκήνιο στην ΕΡΤ, ότι τη μύηση στην μουσική την χρωστάει στον Δημήτρη Μητρόπουλο. «Για χρόνια μελετούσαμε μουσική μαζί».
 |
| Η Κατίνα ως Βεατρίκη |
Το 1920 έπαιξε με μεγάλη επιτυχία σε πρωταγωνιστικό ρόλο την όπερα Βεατρίκη στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά με μουσική που έγραψε ο Δημήτρης Μητρόπουλος. Οι κριτικές ήταν διθυραμβικές και κανονικά θα ξεκινούσε με τους καλύτερους οιωνούς.
Στα δεκαεφτά της γνώρισε και παντρεύτηκε τον πάμπλουτο επιχειρηματία,
τον Έλληνα από Ρουμανία Ιωάννη Παξινό. Ήταν συγγραφέας και θεατρόφιλος. Εκείνος της υποσχέθηκε ότι δεν θα στεκόταν εμπόδιο
στις φιλοδοξίες της. Από τον γάμο της με τον Παξινό απέκτησε την ΄Εθελ και την Ηλιάνα. (Η Ηλιάνα είναι η μητέρα του ηθοποιού Αλέξανδρου
Αντωνόπουλου.)
 |
| Αλέξανδρος Αντωνόπουλος |
Ωστόσο, η οικογένεια Παξινού εγκαταστάθηκε στη Ρουμανία για τις δουλειές του συζύγου. Το 1922 άφησε τα παιδιά στον σύζυγό και ταξίδεψε στη Βιέννη να συνεχίσει τις σπουδές της στην μουσική. Τότε γοητεύτηκε από τον Βάγκνερ. Μετά πήγε στο Βερολίνο. Τότε κατάλαβε ότι ο γάμος της με τον Παξινό δεν μπορούσε να σταθεί και του ζήτησε διαζύγιο. Επέστρεψε στην Ελλάδα με τις δύο κόρες της να συνεχίσει την καριέρα της ως βαγκνερική τραγουδίστρια.
Όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει
ο χρόνος
Το 1928 βρίσκεται στο καμαρίνι της Μαρίκας Κοτοπούλη και συναντά τον Αλέξη Μινωτή, ο οποίος ήταν μέλος του θιάσου της Μαρίκας. Ερωτεύονται κεραυνοβόλως. Την πείθει να εγκαταλείψει τον αγαπημένο Βάγκνερ της και να ασχοληθεί με το θέατρο και δη στο κλασικό αρχαίο δράμα.
 |
| Ο Αλέξης Μινωτής |
Ο Αλέξης
Μινωτάκης
Ο Αλέξης γεννήθηκε στην Κρήτη το 1900. Από 15 χρονών δημοσίευε ποιήματα στο φιλολογικό περιοδικό Διόνυσος με το επώνυμο Μινωτής. Διορίστηκε στην Τράπεζα Αθηνών κι αργότερα εργάστηκε στην Εθνική Τράπεζα Χανίων. Αυτό που τον γοήτευε όμως ήταν το θέατρο −προς μεγάλη απογοήτευση του πατέρα του. (3) Το 1921 ήρθε στην Αθήνα και άρχισε ως ερασιτέχνης ηθοποιός να εμφανίζεται με διάφορους θιάσους. Ένα χρόνο αργότερα έλαβε μέρος στο θίασο Βεάκη και Νέζερ παρουσιάζοντας τον Οιδίποδα Τύραννο. Λίγα χρόνια αργότερα προσλήφθηκε στης Κοτοπούλη το θίασο και το 1925 σημείωσε την πρώτη του μεγάλη επιτυχία στο έργο του ου Αρτζιμπάσεφ Πόλεμος.
 |
| Ο Αλέξης Μινωτής |
Η συνάντηση
Αργότερα θα πει ο Μινωτής για τη συνάντηση με την Παξινού:
«Μου έκανε εντύπωση η έντονη προσωπικότητα της γι΄ αυτό επεδίωξα να την ξαναδώ. Αυτή η πρώτη συνάντηση
έπαιξε τεράστιο ρόλο γιατί από τυχαία και πρόχειρη έγινε σε λίγο καιρό δεσμός
ερωτικός που επηρέασε όλα τα πράγματα και όλες τις αποφάσεις. Η Κατίνα είχε
πάει στο Βερολίνο να γίνει Βαγκνερική τραγουδίστρια. Στις συζητήσεις που είχαμε
προσπαθούσε να της εξηγήσω ότι η Ελληνική μυθολογία είναι κατά πολύ ανώτερη από
τους τευτονικούς μύθους του Νυμπελούγκεν, θέλοντας να την πείσω να εγκαταλείψει
το τραγούδι και να στραφεί στο Ελληνικό αρχαίο δράμα». (4) Η Παξινού ούτε που γύρισε να πάρει τα
πράγματά της από το Βερολίνο.
Η Κατίνα εμφανίστηκε πρώτη φορά στο σανίδι στα 28-29 της χρόνια, (πολύ μεγάλη) στο θίασο της Κοτοπούλη με το έργο του Αρνί Μπατάιγ «Η γυμνή γυναίκα». Το 1931 ο Μινωτής και η Παξινού έκαναν περιοδεία στην Αμερική με τον θίασο της Κοτοπούλη. Οι Έλληνες της Νέας Υόρκης, του Σικάγο, της Βοστώνης, του Οχάιο διψούσαν για την Ελλάδα και τους δέχτηκαν με ανοικτές αγκάλες. Η ίδια έμενε σε ένα ξενοδοχείο στο Times Square στη Νέα Υόρκη ενώ η Μαρίκα έμενε στο πολυτελές ξενοδοχείο Ambassador. Τότε δεν απασχολούσε την Παξινού −ένα δωμάτιο με μπάνιο συν δέκα δολάρια ως ημερήσια αποζημίωση ήταν αρκετά καλά!
Το Εθνικό Θέατρο
Το 1930 ιδρύθηκε το Εθνικό θέατρο, με νόμο που υπέγραψε ο
τότε Υπουργός Παιδείας Γ. Παπανδρέου στις 3 Μαΐου − το είχε υποσχεθεί στην
Κυβέλη. Στις 19 Μαρτίου το 1932 εγκαινιάστηκε το Εθνικό Θέατρο και η Κατίνα Παξινού υποδύθηκε την
Κλυταιμνήστρα στον Αγαμέμνονα και
ο Μινωτής έπαιξε τον Κήρυκα. Οι κριτικές εκθείαζαν την Κατίνα Κωνσταντοπούλου. Η μητέρα της ανακοίνωσε ότι δεν έχει συγγένεια
μ΄ αυτό το πρόσωπο. Από τότε η Κατίνα άρχισε να χρησιμοποιεί το επώνυμο Παξινού.
1932-1941
Θυμάται η Κατίνα σε συνέντευξη (5) της με αφορμή το ανέβασμα του Οιδίποδα Τύραννου του Σοφοκλή μια συνομιλία της με τον σκηνοθέτη Φώτο Πολίτη. Η Παξινού με τις σπουδές της στη μουσική ανέπτυξε στον σκηνοθέτη πως έβλεπε τη μουσική στις αρχαίες τραγωδίες … τη ρυθμική συνοδεία με κρουστά, τύμπανα, τους ήχους που υποβάλλουν την κίνηση του χορού κ.λπ. και της είπε, και επέμενε, να γράψει η Παξινού τη μουσική για το ίδιο το κείμενο του Οιδίποδα. Φανταστείτε το πεντάγραμμο με νότες κι από κάτω τα λόγια. Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Ροντήρης ανέπτυξε ακόμα περισσότερο τη θεωρία: Η υποκριτική είναι η μουσική έκφραση των συναισθημάτων. Το συναίσθημα πρέπει να γίνει ρυθμός, ο ρυθμός να γίνει μελωδία και να συλλάβεις την εσωτερική δομή και την αρμονία του λόγου για να μπορείς να αποδώσεις τα λόγια. Πίστευε ότι τα πάντα ξεκινούν και τα πάντα καταλήγουν στην μουσική.
Η Παξινού και ο Μινωτής κυριάρχησαν στο Εθνικό Θέατρο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ΄30. Έπαιξε δυναμικές γυναίκες είτε ήταν η Φαίδρα, η Κλυταιμνήστρα, η Ηλέκτρα, η ΄Αμπη, η κυρία ΄Αλβινγκ ή η Γερτρούδη. Το εύρος της ήταν τεράστιο. Για να παίξεις τη δυναμική γυναίκα πρέπει να είσαι. Κι αυτό φάνηκε όταν της έτυχε η χειρότερη οικογενειακή τραγωδία. Η κόρη της η ΄Εθελ πέθανε στα 16 της χρόνια. Όταν έχασε την κόρη της ήταν 34 ετών. «Ο πόνος της δεν την παρέλυσε αντιθέτως έβγαλε απίστευτη δύναμη. Πρωταγωνιστεί, μεταφράζει, κεντάει στα καμαρίνια και στηρίζει την απόφαση του μέγα σκηνοθέτη Δημήτρη Ροντήρη να παρουσιάσει το αρχαίο δράμα στην ύπαιθρο μετά από 2,500 χρόνια».
 |
| Η Κατίνα Παξινού με τον Αλέξη Μινωτή στους Βρικόλακες |
Η Ηλέκτρα
Το 1936 η Παξινού υποδύεται την Ηλέκτρα στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή με σκηνοθεσία του Ροντήρη και ανεβαίνει στο Ηρώδειο καθώς και το 1938 στο Πρώτο Φεστιβάλ Επιδαύρου με μουσική του Δημήτρη Μητρόπουλου. Ενας κριτικός έγραψε «… Η φωνή σας ραγίζει πέτρες».
 |
| ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ |
Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος μιλώντας για την Παξινού είπε
ήταν μια ηθοποιός η οποία ουσιαστικά έβαλε τις βάσεις για μια ολόκληρη
υποκριτική σχολή.
Τον επόμενο χρόνο χάρη στις προσπάθειες του Διευθυντή του
Εθνικού έκαναν για πρώτη
φορά περιοδεία στην Αγγλία και στη Γερμανία και ο θρίαμβος ήταν ανεπανάληπτος. Στο Μουσείο Θεάτρων υπάρχει το απόκομμα του Times του Λονδίνου το
οποίο συμβούλευε τους ηθοποιούς τους να μη δουλέψουν προκειμένου να δουν τον
Άμλετ με σκηνοθέτη τον Ροντήρη και τον Αλέξη Μινωτή ως Άμλετ!
 |
| Άμλετ |
Ήταν τέτοια η ανταπόκριση των Άγγλων για την Παξινού που της πρότεινε το Duchess Theater να παραμείνει στην Αγγλία να παίξει τους Βρικόλακες του ΄Ιψεν στην Αγγλική γλώσσα. Ενώ ο Μινωτής επιστρέφει στην Ελλάδα.
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η Παξινού βρίσκεται στην Αγγλία μόνη της ενώ έχουν αρχίσει οι βομβαρδισμοί. Θέλει να φύγει και βρίσκει ένα πλοίο που πήγαινε Αμερική. Το καράβι τορπιλίζεται! Σώθηκε και φτάνει στη Νέα Υόρκη! Εν τω μεταξύ δεν ξέρει τίποτα για την οικογένειά της, την κόρη της στην Ελλάδα− ούτε για τον Μινωτή. Ωστόσο, κάνει αυτό που ξέρει να κάνει και παίζει στο Broadway την Heddar Gabler του Ίψεν!
 |
| Η Ελένη Παπαδάκη και η Κατίνα Παξινού |
(Ενώ, στην Ελλάδα οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Εθνικό θέατρο. Ο Μινωτής δεν ξαναπατά εκεί. Εκείνα τα χρόνια η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη −σπουδαία ηθοποιός − αναπλήρωσε το κενό που άφησε στο Εθνικό η Παξινού. Αποφασίζει να διαφύγει για τη Μέση Ανατολή και συναντιούνται ξανά στη Νέα Υόρκη ενώ έπαιζε ακόμα το έργο του Ιψεν. Αργότερα ήρθε και η κόρη της η Ηλιάνα.)
 |
| Η Παξινού δημιούργησε την Ισπανίδα Πιλάρ όπως τη φαντάστηκε. |
Οι Αμερικανοί προτείνουν στην Παξινού να παίξει στον κινηματογράφο. Εκείνη αρνήθηκε. Αυτό το όχι της τους έκανε μεγάλη εντύπωση. Σκέφτηκαν ότι θα είναι πολύ σπουδαία ηθοποιός. Μιλάει με τον σκηνοθέτη του έργου. Την προόριζαν για το ρόλο της αντάρτισσας Ισπανίδα Πιλάρ στο έργο, «For whom the bells tolls», του Hemingway! Με τα πολλά, ο σκηνοθέτης την έπεισε να πάει στο Hollywood να κάνει το δοκιμαστικό. Και όπως είπε, «ήμουν ανίδεη, άπειρη στον κινηματογράφο»...δεν περίμενε να βραβευθεί…. «Πρώτη φορά έπαιζα σε κινηματογράφο… έτσι μπαμ και κάτω με Όσκαρ.»
Υπέγραψε πενταετή συμβόλαιο με την Paramount και έπαιξε σε αρκετές ταινίες. Μεταξύ άλλων έπαιξε: Για Ποιον Χτυπά η Καμπάνα - Σαμ Γουντ (1943), Πυρ! - Φρανκ Τατλ (1943), Ο εμπρηστής - Χέρμαν Σάμλιν (1945), Η οργή του Θεού - Τσαρλς Φρανκ (1947), Το Πένθος Ταιριάζει στην Ηλέκτρα - Ντάντλεϊ Νίκολς (1947), Καίσαρ Βοργίας - Χένρι Κινγκ (1949), Ο κύριος Αρκάντιν - Όρσον Γουέλς (1955), Το θαύμα - Έρβιν Ρέιπερ (1959), Ο Ρόκκο και τα αδέλφια του - Λουκίνο Βισκόντι (1960), Πως γνώρισα τον έρωτα - Ρομπέρ Ανρικό (1968), Un ete Fauvage - Μαρσέλ Καμί (1969), Το νησί της Αφροδίτης - Γιώργος Σκαλενάκης (1969).
Αγόρασαν σπίτι με γείτονες τον Gregory Peck και τον Jean Renoir. Δέκα χρόνια έμειναν στην Αμερική. Εκεί γεννήθηκαν τα δύο εγγόνια της.
Παρόλα τα χρήματα− έτσι κι αλλιώς δεν μπορούσε να κρατήσει χρήματα στα χέρια της−και τη γκλαμουριά του Hollywood, και τις επιτυχίες της, η Παξινού ήθελε να γυρίσει στην Ελλάδα να παίξει στο θέατρο. Σε συνέντευξή η Παξινού είχε περιγράψει τη διαφορά του θεάτρου και της κάμερας: «Όταν παίζεις στο θέατρο υπάρχει μια γοητεία που δεν τη νιώθεις μπροστά στην κάμερα. Αδύνατον. Στο θέατρο υπάρχει μια μάχη, συνεχής μάχη με τους θεατές. Πρέπει να κάθονται ακίνητοι και να σε ακούν. Ανεξάρτητα πόσο μεγάλη είναι η παύση− που κάνεις εσύ φυσικά − υπάρχει αυτή η γοητεία. Τους παρακολουθείς. Τώρα μείνετε ακίνητοι, όχι ακόμα. Θα το κρατήσω, θα το κρατήσω…λίγο ακόμα. Τώρα μπορείτε να αναπνεύσετε. Έχετε την άδεια μου. Υπάρχει αυτή η αντιπαράθεση. Και μετά πρέπει να τους ξανακερδίσεις.»
Επιστροφή στην Ελλάδα
Η
χώρα ήταν ακόμα τραυματισμένη από τον εμφύλιο πόλεμο. Γύρισαν από την Αμερική
και έπαιξε τους Βρικόλακες στο Εθνικό Θέατρο. Κάποια εφημερίδα έγραψε ότι ήρθαν
τα φαντάσματα του ΕΑΜ (μέσω Καλιφόρνιας…). Εντούτοις, το ζεύγος προσκλήθηκε μέσω
του Προξενείου -Υπουργείου Εξωτερικών -να λάβουν μέρος στις γιορτές των
Απόδημων Ελλήνων στους Δελφούς. Έτσι, έπαιξαν τον Οιδίποδα Τύραννο το 1951 με
ημερήσιο φως. Το επόμενο καλοκαίρι
έπαιξαν τα έργα αυτά στο Ηρώδειο. Αργότερα έκαναν περιοδεία στην Νέα Υόρκη. Έπαιξαν την Ηλέκτρα με μουσική του
Δημήτρη Μητρόπουλου και τον Οιδίποδα Τύραννο στη Νέα Υόρκη. Το 1955 επανήλθαν
στο Εθνικό Θέατρο. Το καλοκαίρι του 1955 έπαιξαν την Εκάβη στην Επίδαυρο. Οι θεατές ήταν άνω των 20,000!
1950-1973
Όταν υποδύθηκε την Ηλέκτρα το 1952 οι κριτικοί είπαν ότι είναι
πλέον πολύ μεγάλη. Έπαιξε το 1951 το Σπίτι του Μπερνάντα του Άλμπα του Λόρκα
στη Νέα Υόρκη και το 1954 στην Ελλάδα τον Ματωμένο Γάμο. Πρόσθεσε τη Μήδεια του
Ευριπίδη στο ρεπερτόριο της.
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας η Παξινού δημιούργησε δικό της θίασο. Η τελευταία εμφάνιση ήταν του Μπρεχτ το Μάνα κουράγιο.
Η Κατίνα Παξινού επισκέφτηκε το 1972 την Επίδαυρο. Κάθισε ανάμεσα στους θεατές …Το κοινό όμως αντιλήφθηκε την παρουσία της και αυθόρμητα, σηκώθηκαν την κοίταξαν και της χάρισαν το καλύτερο αντίο. Άρχισαν να τη χειροκροτούν ρυθμικά και ασταμάτητα. Οι τουρίστες, που δεν την αναγνώριζαν αναρωτήθηκαν αν επρόκειτο για κάποια βασίλισσα. Και τότε κάποιος από το κοινό τους απάντησε: Ναι, είναι βασίλισσα. Είναι η Ατόσα (παρομοίωση με την αυτοκράτειρα της Περσίας), είναι το μεγαλύτερο φαινόμενο της ιστορίας του Ελληνικού θεάτρου. (6)
Η Κατίνα Παξινού πέθανε
στις 22 Φεβρουαρίου το 1973 και ο Αλέξης Μινωτής συνέχισε την καριέρα του. Ο
Μινωτής πέθανε το
1990.
Ο Χάρτης
Υποσημειώσεις:
(1)
Παρασκήνιο Βλ. https://archive.ert.gr/85282/
(2) https://www.youtube.com/results?search_query=%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%B1+%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%B1+%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BB%CE%B1+%CE%B1%CF%84%CF%84%CE%B9%CE%BA
(3)
Κι
ο Δημήτρης Ροντήρης γράφτηκε στη Σχολή Θεάτρου κρυφά από τον πατέρα του.
(4) Μελίσσα Στοϊλη Πορτραίτο: Κατίνα Παξινού, Σαν
φυσικό φαινόμενο https://www.miet.gr/userfiles/books/pdf/paksinou1.pdf
(5)
Παρασκήνιο Βλ. https://archive.ert.gr/85282/
(6)
Πέερ Γκυντ του Ερρίκου Ίψεν | Στο Πατάρι του Gutenberg
https://www.youtube.com/watch?v=1j-oNxhqaqo&t=525s
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου