 |
ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
1906 - 1973
Τμήμα Δ3
 |
ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ
|
Tr 1/2
Στο Πρώτο Νεκροταφείο προστέθηκαν, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 δύο τάφοι.
Ο πρώτος προστέθηκε τον Δεκέμβριο του 1991 όπου μεταφέρθηκε η σορός του Νίκου Ζαχαριάδη ο οποίος είχε πεθάνει το 1973 στη Σιβηρία όπου ήταν εξόριστος. Ήταν Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ένας μαχητικός άνθρωπος, με έντονη προσωπικότητα. Τα μέλη του κόμματος τον αγαπούσαν.
Ο δεύτερος τάφος είναι του Μάρκου Βαφειάδη. Κηδεύτηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών τέλη Φεβρουαρίου του 1992. Ο Μάρκος Βαφειάδης ήταν Αρχηγός της Ομάδας Μεραρχιών του ΕΛΑΣ Μακεδονίας, ανώτατος στρατιωτικός διοικητής του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος (ΔΣΕ) από τη δημιουργία του το 1946 και Πρωθυπουργός στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση από τον Δεκέμβριο του 1947 ως τον Ιανουάριο του 1949.
Και οι δυο ξεκίνησαν ως Σταλινικοί αλλά αργότερα οι δρόμοι τους χώρισαν με ριζικές διαφωνίες και επήλθε αξεπέραστη ρήξη μεταξύ τους. Μπορείς να μπεις στον πειρασμό να σκεφτείς αν υπάρχει κάποιος συμβολισμός βλέποντας την απόσταση μεταξύ των δύο τάφων. Ο τάφος του Νίκου Ζαχαριάδη βρίσκεται στο ανατολικό μέρος του νεκροταφείου ενώ ο τάφος του Μάρκου Βαφειάδη βρίσκεται στο δυτικό σημείο του νεκροταφείου.
 |
| Αριστερά ο Μάρκος Βαφειάδης και δεξιά ο Νίκος Ζαχαριάδης |
Ο Νίκος Ζαχαριάδης γεννήθηκε στην Ανδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης. Ο πατέρας του εργαζόταν ως υπάλληλος - πραγματογνώμων - στο γαλλικό Μονοπώλιο Καπνού (Ρεζί). Λόγω των συχνών μετακινήσεων του πατέρα του, ο Ζαχαριάδης πήγε δημοτικό στην Βόρεια Μακεδονία (Σκόπια) και ολοκλήρωσε στο επτατάξιο της Νικομήδειας, ενώ αποφοίτησε από το Γυμνάσιο της Αδριανούπολης. Στα 15 του χρόνια εργάστηκε στη Ρεζί στην Νικομήδεια και το 1919 έπιασε δουλειά στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης. Αρχικά ως λιμενεργάτης φορτοεκφορτωτής και στη συνέχεια ως πλήρωμα σε ρυμουλκά. Εκεί ήρθε σε επαφή με τους αναρχοσυνδικαλιστικούς κύκλους της Πανεργατικής που ιδεολογικά επηρεαζόταν από την οργάνωση Industrial Workers of the World (IWW).
Την περίοδο εκείνη, 1919 - 1921, έκανε ταξίδια στη μετεπαναστατική Ρωσία όπου και εντάχθηκε στη σοσιαλιστική Διεθνή Πανεργατική Ένωση, που αποτελείτο κυρίως από Έλληνες.
Το 1921, έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ ένα χρόνο μετά, το 1922, έγινε μέλος και του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Το 1923 βρίσκεται και πάλι στη Σοβιετική Ρωσία, σπούδασε στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο Εργαζομένων της Ανατολής. Αυτή η Σχολή λειτούργησε από το 1928 με μαθήματα στην ιδεολογία και τεχνικές στην παράνομη αντίσταση. Ο σκοπός ήταν να επιστρέψουν οι μαθητές στην χώρα τους με τις απαραίτητες δεξιότητες.
 |
| Η Σχολή |
Το 1924 ήρθε στην Ελλάδα προκειμένου να ιδρύσει την Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδος. (Στην οργάνωση αυτή εντάχθηκε και ο Μάρκος Βαφειάδης το 1928.) Το 1926 κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Πάγκαλου συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Θεσσαλονίκη. Δραπέτευσε και εργαζόταν κρυφά σε διάφορες θέσεις του κόμματος.
Τον Δεκέμβριο του 1927 σκοτώθηκε ο αρτοποιός και μαρξιστής Ηλίας Γεωργαπαπαδάκος για το οποίο κατηγορήθηκε ο Νίκος Ζαχαριάδης. Στην μεταφορά του από τον Πειραιά στην Αθήνα κατόρθωσε να διαφύγει της προσοχής του φρουρού του μέσα στο τραίνο και κατέφυγε στην Μόσχα. Εκεί γνωρίστηκε με την Τσεχοσλοβάκα Μαρία Νοβάκοβα την οποία παντρεύτηκε και απέκτησαν δύο παιδιά: Τον Κύρο και την 'Ολγα.
Το 1929, η Κυβέρνηση Βενιζέλου ψήφισε το Ιδιώνυμο νόμο για την καταστολή κομμουνιστικών και συνδικαλιστικών ιδεών, γεγονός που οδήγησε σε νέο κύκλο διώξεων μελών και υποστηρικτών του. Όταν η κυβέρνηση Ελευθέριου Βενιζέλου έθεσε σε ισχύ τον Ιδιώνυμο νόμο (N. 4229), το 1929, ο Νίκος Ζαχαριάδης ήταν ο πλέον καταζητούμενος Έλληνας κομμουνιστής.
Την περίοδο 1929-31 ξέσπασε κρίση στο ΚΚΕ η λεγόμενη φραξιονιστική πάλη χωρίς αρχές. Η αποκαλούμενη δεξιά ομάδα είχε σαν σύνθημα το πρώτα οργάνωση και ύστερα επανάσταση, ενώ η αριστερή ομάδα είχε σαν σύνθημα την μετατροπή των αυθόρμητων λαϊκών κινητοποιήσεων σε γενική πολιτική απεργία. Η σφοδρή διαμάχη των δύο ομάδων έφερε το ΚΚΕ στα πρόθυρα της διάλυσης. Τότε η Κομμουνιστική Διεθνής (ΚΔ) το Νοέμβρη του 1931 αποφάσισε να επέμβει.
Έτσι, το 1931 η Εκτελεστική Επιτροπή της ΚΔ αποφάσισε νέα ηγεσία με τον Νίκο Ζαχαριάδη επικεφαλής της τριμελούς καθοδήγησης του ΚΚΕ (Ζαχαριάδης, Μιχαηλίδης, Κωνσταντινίδης).
Στις 5 Ιανουαρίου του 1933 ο Στέλιος Σκλάβαινας, που ανήκε στο στενό κύκλο του Ζαχαριάδη, έγραψε στην εφημερίδα Ριζοσπάστη το άρθρο με τίτλο "Αυτός μας οδηγεί" που θεωρείται η απαρχή της προσωπολατρίας του Ζαχαριάδη.
Το 1934, κατά την 6η Ολομέλεια του κόμματος, ο Ζαχαριάδης εκλέχτηκε Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Ο Ζαχαριάδης διαμόρφωσε πρωτότυπα στοιχεία σε ζητήματα όπως η νεολαία, η γυναίκα και οι αγρότες. Παρόλο που στηρίχθηκε στην Κομμουνιστική Διεθνή, η ηγεσία του είχε δυναμική και ανεξαρτησία. Εισήγαγε στοιχεία όπως η μεταπολεμική συμμαχία αγροτών και ΚΚΕ, όπου μεταξύ άλλων θα διαλύονταν οι κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ στην επαρχία και θα εντάσσονταν στο ενιαίο αγροτικό κόμμα.
Ο Μάρκος Βαφειάδης γεννήθηκε το 1906 στην Τόσια του Πόντου. Ο πατέρας ήταν δάσκαλος και μικρέμπορος αλλά πέθανε όταν ο Βαφειάδης ήταν 11 χρονών ενώ η μητέρα του πέθανε όταν ήταν 14 χρονών. Μετά το δημοτικό άρχισε να εργάζεται. Στην Κωνσταντινούπολη πουλούσε κουλούρια, στην Θεσσαλονίκη δούλευε ως σερβιτόρος. Στη συνέχεια μετακόμισε στην Καβάλα όπου εργάστηκε ως καπνεργάτης.
 |
| Μάρκος Βαφειάδης 1931 |
Το 1924 έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαίων Ελλάδος και ξεκίνησε μια σημαντική πορεία στο εργατικό κίνημα της Καβάλας. Το 1928 έγινε μέλος του ΚΚΕ ενώ το 1932, επί κυβέρνησης Τσαλδάρη φυλακίστηκε και εξορίστηκε για την κομμουνιστική του δράση.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος
Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ) ιδρύθηκε το 1918 στον Πειραιά. Τον Ιανουάριο του 1920, σε συνεργασία με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Γιουγκοσλαβίας και το Βουλγαρικό Κομμουνιστικό Κόμμα, ιδρύθηκε η Βαλκανική Κομμουνιστική Ομοσπονδία και τρείς μήνες αργότερα μετονομάστηκε σε Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (Κομμουνιστικό) (ΣΕΚΕ) ενώ παράλληλα εντάχθηκε στην Γ' Διεθνή ως «Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς". Το 1925 μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Εκείνο τον καιρό υπήρχαν και άλλες σοσιαλιστικές ομάδες χωρίς την ίδια οργάνωση.
Η δικτατορία του Μεταξά 1936-1941
Στις βουλευτικές εκλογές του 1926 το ΚΚΕ σημείωσε τις πρώτες σημαντικές εκλογικές του επιτυχίες, όπου κατάφερε να εκλέξει δέκα βουλευτές.
Ενώ στις εκλογές του 1935, σημείωσε τη μεγαλύτερη εκλογική του επιτυχία την περίοδο του Μεσοπολέμου, συγκεντρώνοντας 9,59% των ψήφων.
Το 1936, ο Στέλιος Σκλάβαινας, σύναψε με τον τότε ηγέτη του κόμματος των Φιλελεύθερων, Θεμιστοκλή Σοφούλη μυστικό σύμφωνο, γνωστό ως «Σύμφωνο Σοφούλη-Σκλάβαινα» όπου το ΚΚΕ δεσμεύτηκε να δώσει ψήφο ανοχής σε κυβέρνηση των Φιλελεύθερων, ενώ ο Σοφούλης δεσμεύτηκε να ανακαλέσει την αντικομουνιστική νομοθεσία. Ωστόσο, δεν εφαρμόστηκε γιατί αθετήθηκαν όροι της από την πλευρά των Φιλελευθέρων.
Η βασιλική δικτατορία του Μεταξά
“Η Αγγλία στήριξε την παλινόρθωση της βασιλείας η οποία είχε καταργηθεί 11 χρόνια πριν με Βενιζελικές πρωτοβουλίες. Θεωρούσε ότι η επαναφορά της βασιλείας ήταν μια άγκυρα σταθερότητας σε ένα πόλο που γινόταν ολοένα και πιο ασταθής. Ανάλογη ανοχή έδειξε στη βασιλική δικτατορία του Μεταξά καθώς αυτή πάγωσε το αποσταθεροποιητικό σχίσμα Βενιζελικών και Αντιβενιζελικών. Οι αντιβενιζελικοί και ο Μεταξάς είχαν αποδεχτεί τον Αγγλικό προσανατολισμό μάλιστα με ζήλο νεοφώτιστου να αντισταθμίσουν το παρελθόν.” Κωνσταντίνα Μπότσιου, Καθηγήτρια Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Το ΚΚΕ πέρασε στην παρανομία και τα μέλη του βίωσαν την πιο έντονη καταστολή της περιόδου του μεσοπολέμου με την βασιλική δικτατορία του Μεταξά ο οποίος ανέστειλε την ισχύ ορισμένων διατάξεων του Συντάγματος, που κατοχύρωναν τις προσωπικές και συλλογικές ελευθερίες, και να διαλύσει τη Βουλή χωρίς να προκηρύξει εκλογές. Με τη συγκατάθεση του βασιλιά, ο οποίος εξέδωσε δύο παράνομα διατάγματα που κατέλυαν τον κοινοβουλευτισμό, επιβλήθηκε η δικτατορία του Μεταξά. Από τις πρώτες μέρες της δικτατορίας η Ασφάλεια εξαπέλυσε κύμα συλλήψεων κατά μελών και στελεχών του ΚΚΕ και μέχρι τα μέσα του 1939 είχε εξαρθρώσει σχεδόν όλη την ηγεσία του.
Ειδικότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου του 1936 συνελήφθη ο Νίκος Ζαχαριάδης στην Αθήνα. Προσήχθη σε δίκη για παράβαση του Ιδιώνυμου νόμου «Περί προστασίας του κοινωνικού καθεστώτος» και καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4,5 ετών και εκτόπιση 2 ετών. Στις 22 Νοεμβρίου μεταφέρθηκε στις φυλακές Κέρκυρας. Από την Κέρκυρα ο Ζαχαριάδης έδωσε σε όλους τους φυλακισμένους κομμουνιστές το σύνθημα: «Αγάπα το κελί σου, τρώγε το φαΐ σου, διάβαζε πολύ». Μέσα στη φυλακή, σε κομμάτια χαρτιού και λευκό πανί, συνέγραψε τα βιβλία «Ο Αληθινός Παλαμάς» και «Θέσεις για την Ιστορία του ΚΚΕ.
Ο Κωνσταντίνος Μανιαδάκης, ο υπουργός του Μεταξά δημιούργησε στα τέλη του 1939 την Προσωρινή Διοίκηση του ΚΚΕ, μια πλαστή καθοδήγηση με σκοπό τον αποπροσανατολισμό και τη διάσπαση των κομμουνιστών, εκδίδοντας ακόμη και πλαστή εφημερίδα του κόμματος Ριζοσπάστη. Τα δύο κόμματα μπέρδεψαν τον κόσμο. Δεν ήξεραν ποιο από τα δύο ήταν πραγματικό και ποιο η δημιουργία του Μανιαδάκη. (Ο Μανιαδάκης, μετά τον πόλεμο εκλέχτηκε ακόμα και Βουλευτής)
Τον Ιανουάριο του 1940 μεταφέρθηκε στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας, στην Αθήνα. Στις 31/10/1940 όταν οι Ιταλοί επιτέθηκαν στην Ελλάδα απέστειλε μια πραγματικά απρόσμενη επιστολή προς τον Ελληνικό λαό.
«Προς το λαό της Ελλάδας...Ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά, το κάθε χωριό...να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα...Στον πόλεμο αυτό που διευθύνει η κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη». (3)
Η εξήγηση που δίνει ο ιστορικός Θάνος Βερέμης για το περιεχόμενο της επιστολής αυτής είναι ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης "...έδειξε τόσο ζήλο με το γράμμα γιατί θεωρούσε ότι ήταν εκτεθειμένο το κόμμα του στην ιστορία της Μακεδονίας και της Θράκης όπου ζητούσε την αυτονομία της Μακεδονίας με αποτέλεσμα να κάνει κακό στο ΚΚΕ, το οποίο διαλύθηκε διότι μεταξύ των μελών του κόμματος αρκετοί είχαν αντιρρήσεις σοβαρές γι΄ αυτό το θέμα και δημιουργήθηκε μια κακή εντύπωση συνολικά ότι το ΚΚΕ πουλούσε περίπου την Μακεδονία στους εχθρούς. Ήταν λοιπόν το πρώτο γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη ένα κίνητρο να αντιστρέψει την έλλειψη πατριωτισμού στο θέμα αυτό και να δείξει ένα ζήλο ασυνήθιστο για το κόμμα.
Το 1934 η Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή (Κομιντέρν) με τη σύμφωνη γνώμη του ΚΚΕ με επικεφαλής τον Ζαχαριάδη αναγνωρίζει επίσημα την ύπαρξη Μακεδονικού έθνους.
Ακολούθησαν άλλες δύο επιστολές. Στις 26/11/1940
«Προς το λαό της Ελλάδας,
Ολόκληρος ο λαός της Ελλάδας ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφάλισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Έξω απ' αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και Ιταλία - Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσματικά την ανεξαρτησία και την εθνική λευτεριά του, σήμερα ένα μονάχα πράμα θέλει: Ειρήνη και ουδετερότητα με τούτους τους όρους: 1) Να ξανάρθουν τα πράγματα όπως ήταν στις 28 Οκτώβρη 1940 δίχως καμιά εδαφική - οικονομική - πολιτική ζημιά σε βάρος της Ελλάδας. 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν όλες απ' τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας. Με βάση τους δύο αυτούς όρους να ζητήσουμε αμέσως απ' την κυβέρνηση της ΕΣΣΔ να μεσολαβήσει για να γίνει ελληνοϊταλική ειρήνη. Αυτό είναι σήμερα το μοναδικό εθνικολαϊκό συμφέρον. Και η πράξη έχει αποδείξει ότι μόνον η ΕΣΣΔ σήμερα έδωσε την ειρήνη και ουδετερότητα της Γιουγκοσλαβίας - Βουλγαρίας - Τουρκίας.
Ενώ η τρίτη επιστολή αφορά εσωκομματικά θέματα.
Τον Μάρτιο του 1941 ο Νίκος Ζαχαριάδης μεταφέρθηκε σε ειδικό κρατητήριο στο Τμήμα Αλλοδαπών στην Ανώτατη Εμπορική Σχολή μέχρι που εισέβαλαν οι Γερμανοί όπου και τον παρέδωσαν και στάλθηκε στις 27 Απριλίου το 1941 στο Νταχάου, σε ειδικό χώρο για τους αρχηγούς κομμάτων.
ΕΑΜ ΕΛΑΣ
Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941 από τους Λευτέρη Αποστόλου (ΚΚΕ), Χρήστο Χωμενίδη (Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας), Απόστολο Βογιατζή (Αγροτικό Κόμμα) και τον Ηλία Τσιριμώκο ο οποίος ήταν Βουλευτής του κόμματος Φιλελευθέρων και εκπροσωπούσε την Ένωση Λαϊκής Δημοκρατίας που είχαν δημιουργήσει με τον αγγλόφιλο Ηλία Σβώλο.
Το EAM αποτέλεσε τη μαζικότερη αντιστασιακή οργάνωση επί κατοχής αλλά και την μαζικότερη πολιτική οργάνωση στην σύγχρονη Ελλάδα.
Το 1945 οι Άγγλοι έφεραν τον Ζαχαριάδη πίσω στην Ελλάδα γιατί ο Γιώργος Σιάντος που είχε αντικαταστήσει τον Ζαχαριάδη στο κόμμα ήταν λιγότερο προβλέψιμος ενώ ο Ζαχαριάδης ακολουθούσε τυφλά την γραμμή του ΚΚΕ Ρωσίας.
Και ο Μάρκος Βαφειάδης συνελήφθη. Η δικτατορία του Μεταξά τον εξόρισε στο νησάκι του Αη-Στράτη, από όπου δραπέτευσε και κατέφυγε στην Κρήτη. Εκεί ανέλαβε την καθοδήγηση. Συνελήφθη ξανά ενώ βρισκόταν στην Αθήνα, φυλακίστηκε στην Ακροναυπλία και εξορίστηκε στη Γαύδο.
Η κατοχή, η απελευθέρωση και ο εμφύλιος πόλεμος.
Το 1942 ο Μάρκος Βαφειάδης εκλέχτηκε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ. Το 1944 και ορίστηκε υπεύθυνος του ΕΛΑΣ Μακεδονίας. Τον Νοέμβριο του 1944 διαφώνησε με τον Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος ήθελε να επιτεθεί ο ΕΛΑΣ εναντίον των Βρετανών. Η καθοδήγηση του ΚΚΕ, παρά ταύτα, του έδωσε εντολή το 1944 να ανέβει στο βουνό για να οργανώσει τους καταδιωκόμενους από τη Λευκή τρομοκρατία παλιούς αντάρτες του ΕΛΑΣ.
Επίσης διαφώνησε κατά τα Δεκεμβριανά (1944) στην Αθήνα εξού και οι δυνάμεις του Βαφειάδη δεν συγκρούστηκαν με τους Βρετανούς στη Θεσσαλονίκη.
Η Συμφωνία της Βάρκιζας
Τα τραγικά γεγονότα του Δεκεμβρίου 1944 οδήγησαν στην εύθραυστη Συμφωνία της Βάρκιζας τον Φεβρουάριο του 1945 όπου ο Υπουργός Εξωτερικών και ο Γραμματέας του ΚΚΕ συμφώνησαν στα κατωτέρω 9 σημεία:
Την άρση του στρατιωτικού νόμου.
Την αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων (αλλά με την εξαίρεση των κοινών αδικημάτων), που πραγματοποιήθηκαν μετά τις 3 Δεκεμβρίου 1944.
Την πλήρη απελευθέρωση των συλληφθέντων από τον ΕΛΑΣ.
Τη δημιουργία ενός νέου Εθνικού Στρατού.
Την αποστράτευση του ΕΛΑΣ και τον πλήρη αφοπλισμό του.
Την εκκαθάριση των δημοσίων υπηρεσιών.
Την αντίστοιχη εκκαθάριση των σωμάτων ασφαλείας, και
Τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το πολιτειακό ζήτημα και εκλογών με συμμετοχή διεθνών παρατηρητών.
Ήταν μια συνταγή για συμβιβασμό των δύο πλευρών με την προϋπόθεση ότι οι συμβαλλόμενοι εμπιστευόταν ο ένας τον άλλον. Εντούτοις, δεν υπήρχε εμπιστοσύνη.
Η κατάσταση δεν βελτιώθηκε στον Ελληνικό στρατό το οποίο δέχτηκε τόσους πολλούς φίλο-ναζί δημιουργώντας έτσι την εντύπωση ότι τους επιβραβεύουν για τη συνεργασία τους με τους Γερμανούς και ταυτόχρονα να τιμωρούν τους αριστερούς με αποτέλεσμα να πεθάνουν πολλοί. Από την μεριά της κυβέρνησης οι αγωνιστές της ΕΛΑΣ δεν παρέδωσαν όλα τα όπλα τους ήταν σε συνεργασία με τους Ρώσους έτοιμοι να παραδώσουν την Μακεδονία και την Θράκη στην Γιουγκοσλαβία και στην Βουλγαρία. Δεν βοήθησε την γενικότερη κατάσταση που ο Νίκος Ζαχαριάδης επέστρεψε στην Ελλάδα και ήταν επικεφαλής του κόμματος.
Η Συνάντηση των συμμάχων στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο
στην Γιάλτα το 1945
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο ηγέτης της ΕΣΣΔ Ιωσήφ Στάλιν και ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας Ουίνστων Τσώρτσιλ, οι τρεις νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, συναντήθηκαν στην Γιάλτα της Ουκρανίας για την πραγματοποίηση της δεύτερης συνόδου κορυφής. Θέμα συζήτησης ήταν η μεταπολεμική αναδιοργάνωση της Γερμανίας και της Ευρώπης.
Συγκεκριμένα για την Ελλάδα ο Στάλιν έδειξε περιέργεια για την ελληνική υπόθεση, αλλά βεβαίωσε τον Τσώρτσιλ ότι δεν είχε κανένα σκοπό να ασκήσει κριτική ή να αναμειχθεί. Δηλαδή η Ελλάδα για τον Στάλιν πάντα βρισκόταν στην ζώνη επιρροής των Άγγλων/Αμερικανών.
Το 1946 ο Βαφειάδης διαφώνησε και με τον Νίκο Ζαχαριάδη, ο οποίος επιθυμούσε την επανέναρξη των μαχών.
Τον Οκτώβριο του 1946 όταν ιδρύθηκε το Γενικό Στρατηγείο του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας ο Μάρκος Βαφειάδης ανέλαβε την ηγεσία του. Και το 1947 ορίστηκε πρωθυπουργός της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης - γνωστή ως Κυβέρνηση του Βουνού. Ο Βαφειάδης διαφώνησε με τον Νίκο Ζαχαριάδη σε θέματα στρατηγικής. Ο Βαφειάδης υποστήριζε τη συνέχιση του αντάρτικου αγώνα, ελπίζοντας σε ένα συμβιβασμό που θα έδινε τέλος στον εμφύλιο, ενώ ο Ζαχαριάδης ήθελε τη μετατροπή του Δημοκρατικού Στρατού σε τακτικό, με στόχο την ίδρυση Λαϊκής Δημοκρατίας στην Ελλάδα.
Εκλογές της 31 Μαρτίου του 1946
Ο Στάλιν είχε συμβουλέψει το ΕΑΜ ΕΛΑΣ να συμμετέχουν στις εκλογές του Μαρτίου 1946 και ανάλογα με τα αποτελέσματα θα αποφάσιζαν το επόμενο βήμα. Αντ΄ αυτού ο Ζαχαριάδης αποφάσισε τη μη συμμετοχή στις εκλογές. Ο Βαφειάδης διαφώνησε μαζί του. Υπολόγιζε ότι η αριστερά μπορεί να βγάλει και εκατό έδρες στη Βουλή. “Η Δεξιά και οι ξένοι επεδίωκαν και έσπρωχναν την Ελλάδα στον Εμφύλιο. Και η αρχή έγινε από την περίφημη αποχή από τις εκλογές του ’46, την οποία «σκάρωσε» ο Ζαχαριάδης. Εξαπάτησε ολόκληρη την Κεντρική Επιτροπή” είχε πει ο Βαφειάδης. (4)
Η δεξιά εννοείται ότι κέρδισε τις εκλογές και λίγο αργότερα ο εμφύλιος έμπαινε στην τρίτη και τελευταία φάση.
Η συμπλοκή κόστισε περίπου 70,000 ψυχές και δημιούργησε μίση και διχογνωμίες που ακόμα υπάρχουν.
 |
| Ο Ζαχαριάδης απευθύνεται στον στρατό το 1945 |
Δόγμα Τρούμαν
Στις 12 Μαρτίου 1947 ο Πρόεδρος Τρούμαν δήλωσε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστήριζαν την Ελλάδα και την Τουρκία οικονομικά και στρατιωτικά για να αποτρέψει την πτώση των χωρών στη Σοβιετική σφαίρα. Οι ιστορικοί συχνά τη θεωρούν ως την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου, και την έναρξη της πολιτικής της "Συγκράτησης". Ο Τρούμαν δεν εμπιστευόταν τις υποσχέσεις του Στάλιν στην Γιάλτα αν και είναι γεγονός είναι ότι τις κράτησε.
Διακοπή σχέσεων με Γιουγκοσλαβία
Η εντολή του Στάλιν το 1948 προς το ΚΚΕ να κόψει οποιαδήποτε σχέση με τον Τίτο της Γιουγκοσλαβίας (λόγω της υποστήριξης του προς τους κομμουνιστές) ήταν η αρχή του τέλους. Πάλι ο Βαφειάδης διαφώνησε. Διαφώνησε και με τον Ζαχαριάδη ο οποίος ήθελε να συνεχιστεί ο πόλεμος στα βουνά μέχρι τον τελευταίο στρατιώτη. Ενώ ο Βαφειάδης ήθελε να υποχωρήσουν στην Αλβανία και στην Γιουγκοσλαβία ενώ υπήρχε ακόμα χρόνος να ανασυγκροτηθούν.
Το 1949 διαγράφτηκε ο Μάρκος Βαφειάδης από το κόμμα. Τον είχαν αποπέμψει οι σύντροφοί του από την 5η Ολομέλεια (της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ), «σε μια εποχή όπου δεν άκουγες τίποτα άλλο από τις λέξεις προδότης, πράκτορας… Άλλοι έλεγαν: αφήστε τον τώρα, θα τον στήσουμε αργότερα στον τοίχο». Τον έβγαλαν από την Ολομέλεια και τον έστειλαν αμέσως στην Αλβανία, και από εκεί στη Σοβιετική Ένωση, όπου έμελλε να παραμείνει επί τρεις και πλέον δεκαετίες.
Ως εκ τούτου, ο Βαφειάδης δεν συμμετείχε στην μάχη του Γράμμου το 1949 όπου ο Δημοκρατικός Στρατός ηττήθηκε και οι στρατιώτες σκορπίστηκαν στη Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία. Ο δε Νίκος Ζαχαριάδης κατέφυγε στην Αλβανία και αργότερα στην Ρωσία.
Ο Βαφειάδης έγραψε στα απομνημονεύματά του ότι στη Ρωσία του συμπεριφέρθηκαν σαν πολίτης δεύτερης κατηγορίας. Του είπαν να διαλέξει σε ποια πόλη θα έμενε αλλά να μην υπάρχουν άλλοι Έλληνες. Διάλεξε την Πένζα. Μέσα σε όλα είχε μάθει την τέχνη του ωρολογοποιού και εκεί είχε εργοστάσιο για ρολόγια.
Παντρεύτηκε Ρωσίδα και απέκτησαν έναν παιδί, τον Βλαδίμηρο.
Νέες διαφωνίες οδήγησαν στην καθαίρεση του από τις καθοδηγητικές θέσεις το 1958. Μάλιστα εξετάστηκε από μια ομάδα ψυχιάτρων στην Ρωσία προκειμένου να δούνε αν υπήρχαν συμπτώματα τρέλας λόγω της άρνησης του να ακολουθήσει τη γραμμή της Ρωσίας. Τελικά, διαγράφτηκε εκ νέου από το ΚΚΕ το 1961, εξαιτίας της διαφωνίας του με την απόφαση για διάλυση των παράνομων οργανώσεων του Κόμματος στην Ελλάδα. Έτσι, καθαιρέθηκε από όλα τα αξιώματα.
Στις 23 Μαρτίου το 1983 επέστρεψε στην Ελλάδα όταν δόθηκε η άδεια. Το 1984 με πρωτοβουλία του ίδιου και του δημοσιογράφου Πέτρου Μακρή, συναντήθηκε με τον παλιό του αντίπαλο στον εμφύλιο τον στρατηγό Θρασύβουλο Τσακαλώτο με τον οποίο αγκαλιάστηκαν και τόνισαν την ανάγκη για εθνική συμφιλίωση. (5)
 |
| Ο Μάρκος Βαφειάδης και ο Θρασύβουλος Τσακαλώτος |
Αξίζει να σημειωθεί ότι σε μια από τις συνεντεύξεις του Μάρκου Βαφειάδη είπε: «Ο Εμφύλιος μπορούσε να αποφευχθεί. Μόνο οι ξένοι και η Δεξιά είχαν συμφέρον από αυτόν. Ο εμφύλιος πόλεμος ήταν κάτι το αφύσικο από το ίδιο του το περιεχόμενο. Αλλά και σαν τακτική ή στρατηγική ήταν λανθασμένος...»
Τον Μάιο του 1984 μετείχε ως τιμητικός προσκεκλημένος στο πρώτο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ όπου το χειροκρότημα που έλαβε από τους συνέδρους ήταν σχεδόν τόσο ενθουσιώδες όσο αυτό για τον Ανδρέα Παπανδρέου. Σε επίσημη εκδήλωση στο Πεντάγωνο του απονεμήθηκε ο βαθμός του αντιστράτηγου του Ελληνικού Στρατού, κάτι που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από το κόμμα της Ν.Δ. και από ακροδεξιούς κύκλους.
Αργότερα έγινε και επίσημα μέλος του κινήματος και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και στις εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 1989-1990 εξελέγη βουλευτής Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ.
 |
| Ο Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου και ο Μάρκος Βαφειάδης στη Βουλή των Ελλήνων |
Μετά τον θάνατο του Στάλιν έστειλαν τον Ζαχαριάδη στο Μποροβίτσι. Μπόρεσε εντούτοις να μεταβεί μυστικά στη Μόσχα και ζήτησε από την Ελληνική Πρεσβεία να γυρίσει στην Ελλάδα και να δικαστεί αναλαμβάνοντας την πλήρη ευθύνη της πολιτικής του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Η κίνηση αυτή του Ζαχαριάδη έγινε γνωστή στις σοβιετικές αρχές, που εκτίμησαν ότι με την επιστροφή του στην Ελλάδα, θα αποκαθίστατο ως επικεφαλής του ΚΚΕ, και τον εκτόπισαν στο Σουργκουτ της Σιβηρίας. Την ίδια εποχή, στην ΕΣΣΔ και τις ευρωπαϊκές λαϊκοδημοκρατικές χώρες, εξορίστηκαν δεκάδες μέλη του ΚΚΕ που παρέμεναν στο πλευρό του. και στην συνέχεια στην Σιβηρία.
Ο Θάνος Βερέμης είπε ότι “Το τέλος του Ζαχαριάδη αρχίζει πραγματικά με το θάνατο του Στάλιν το 1953. Το λάθος του Ζαχαριάδη είναι ότι αγκάλιασε την αντιπολίτευση του Νικίτα Χρουστσόφ. Νομίζω ότι ήταν άνθρωπος του Λαβρέντι Μπέρια κι αυτό του κόστισε πάρα πολύ. Ο Χρουστσόφ βέβαια κάθε άλλο παρά φίλος του Στάλιν υπήρξε. Ήταν αυτός που τον κατέδειξε μάλιστα και του έβγαλε στην φόρα όλα τα λάθη του Στάλιν.”
Ο Ζαχαριάδης καθαιρέθηκε από την ηγεσία του ΚΚΕ.
Ο Ζαχαριάδης πέθανε 1η Αυγούστου 1973. Ποτέ δε γύρισε στην Ελλάδα ενώ το ήθελε όσο τίποτα άλλο.
Αρχικά είπαν ότι πέθανε συνέπεια καρδιακής προσβολής ενώ το 1989 βγήκε ανακοίνωση ότι αυτοκτόνησε. Φάκελος με στοιχεία για τον Νίκο Ζαχαριάδη υπάρχει στην Ελλάδα και είναι απόρρητος μέχρι το 2029. Αντίστοιχος απόρρητος φάκελος υπάρχει και στη Ρωσία. Σύμφωνα με την διεύθυνση των ρωσικών κρατικών αρχείων δεν έχουν δημοσιευθεί όλα τα στοιχεία για τον Ζαχαριάδη και ειδικότερα αυτά που αφορούν τις συνθήκες θανάτου του.
Το ΚΚΕ αποκατέστησε και επισήμως το Νίκο Ζαχαριάδη, τον Ιούλιο του 2011, με την έγκριση απόφασης της Κ.Ε. από την Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του κόμματος. Με την συγκεκριμένη απόφαση ακυρώθηκαν όλες οι αποφάσεις της 6ης και της 7ης Ολομέλειας (1956 και 1957) σε βάρος του Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και τα πορίσματα του 1964 και του 1967 και αποφάσισε την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ.
Ο γιός του από τον δεύτερο γάμο του, ο Ιωσήφ, μετέφερε την σορό του Νίκου Ζαχαριάδη το 1991 και ετάφη στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, μετά από παραχώρηση τάφου από τον Δήμο Αθηναίων. (Στον Ιωσήφ δόθηκε η άδεια να κάνει εκταφή και την μεταφορά μόνο όταν έπεσε η Σοβιετική Ένωση.)
Ο Μάρκος Βαφειάδης γύρισε στην πατρίδα του έστω μετά από 34 χρόνια.
 |
Στην πλατεία Κλαυθμώνος υπάρχει το Μνημείο Εθνικής Συμφιλίωσης
του γλύπτη Βασίλη Δωρόπουλου κατασκευασμένο το έτος 1987 από ορείχαλκο.
|
Ο Χάρτης
Υποσημειώσεις:
(1) "Σαν Σήμερα": https://www.sansimera.gr/biographies/2292
(2) "Η Γιάλτα αποτύπωσε τετελεσμένα γεγονότα", του Θάνου Βερέμη https://www.kathimerini.gr/world/431572/i-gialta-apotypose-tetelesmena-gegonota/
(3) Τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη του Σάκη Μουμτζή https://www.liberal.gr/apopsi/1940-ta-tria-grammata-toy-n-zahariadi
(4) Μάρκος Βαφειάδης για τους Κατσαπλιάδες και του μοναρχοφασίστες του Βαγγέλη Στεργιόπουλου. https://www.in.gr/2023/02/22/stories/markos-vafeiadis-gia-tous-katsapliades-kai-tous-monarxofasistes/
(5) Μάρκος Βαφειάδης για τους Κατσαπλιάδες και του μοναρχοφασίστες του Βαγγέλη Στεργιόπουλου. https://www.in.gr/2023/02/22/stories/markos-vafeiadis-gia-tous-katsapliades-kai-tous-monarxofasistes/
Άλλες Πηγές:
«28η Οκτωβρίου 1940» https://www.skairadio.gr/%C2%AB28i-oktovriou-1940%C2%BB/episode-2023-10-28
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου