ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΒΕΡΩΦ, Ο ΜΕΓΑΣ ΕΥΕΡΓΕΤΗΣ

1815  - 1889

                                                                 

Ο Γεώργιος Αβέρωφ ήταν μεγιστάνας, φιλάνθρωπος, και από τους κύριους ευεργέτες της Ελλάδας− οι περισσότεροι τον γνωρίζουν για  την χρηματοδότηση αποκατάστασης του αρχαίου σταδίου της Αθήνας και της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896. Η ζωή του είναι κατοπτρική εικόνα του Μιχαήλ Τοσίτσα, − απλώς μια γενεά αργότερα. Αν και έζησε και πέθανε στην Αίγυπτο θεωρείται ότι ανήκει στην Αθήνα. Το μνημείο του κατασκευάστηκε αρχές του 1900− δημοσία δαπάνη−  και βρίσκεται στο Πρώτο Νεκροταφείο. Το 1908  έγινε η τελετή της μετακομιδής των λειψάνων στην Αθήνα με την εναπόθεση των οστών στην λάρνακα της κρύπτης του μνημείου αποδίδοντας όλες τις τιμές −  ένας γνήσιος άγιος.

Η ζωή του

Όπως πολλοί ευεργέτες της Ελλάδας, ο Γεώργιος Αβέρωφ ήταν Βλαχικής καταγωγής. Καταγόταν από το Μέτσοβο της Ηπείρου, μια πόλη που είχε ωφεληθεί από τις παραχωρήσεις των Οθωμανών κατά την Οθωμανική κατοχή, και πολλοί κάτοικοι της είχαν θησαυρίσει. Οι γνώσεις και το δίκτυο γνωριμιών εξασφάλιζαν την οικογενειακή ευημερία. Το 1837, στα 22 του, ο Γεώργιος πήγε στην Αίγυπτο κοντά στον αδελφό του που εργαζόταν για τον Νικόλαο Στουρνάρα, τον έμπιστο ανιψιό του  Μιχαήλ Τοσίτσα. (1)

Ο νεαρός Αβέρωφ ήταν ικανός. Άρχισε την καριέρα του δουλεύοντας με τον μεγαλύτερο αδελφό του με υφάσματα  και να  εμπορεύεται το βαμβάκι. Από κει και πέρα έγινε ο μεγαλύτερος και πιο πετυχημένος έμπορος στην Αίγυπτο -   κυρίαρχος στο εγχώριο και διεθνές εμπόριο, στις τραπεζικές εργασίες, στην ακίνητη περιουσία και με ενδιαφέρον στα ποταμόπλοια στο Νείλο – όλα ήταν μέρος του χαρτοφυλακίου του. Ήταν επίσης ο προμηθευτής για τα είδη πολυτελείας για τον Χεδίβη Ισμαήλ,  ο αντιβασιλείας της Αιγύπτου και γιός του πασίγνωστου Ιμπραήμ Πασά του Ναβαρίνου,  που το 1873 είχε καταφέρει  να  φτιάξει μια ανεξάρτητη οντότητα σε μια γωνία της Οθωμανικής περιοχής. (2) Όπως ο Τοσίτσας, έτσι και ο Αβέρωφ, χρησιμοποίησε τα πλούτη του να ενισχύσει τη ζωή των Ελλήνων μέσα και έξω από την Ελλάδα και την Οθωμανική περιοχή. Ποτέ δεν ξαναγύρισε στην Ελλάδα. (3)  Μεταξύ των συνεισφορών του, το πιο αξιοσημείωτο είναι η ίδρυση της Γεωργικής Σχολής της Λάρισας, η κατασκευή της  Σχολής Ευελπίδων στην Αθήνα, η δωρεά για το Ωδείο Αθηνών και η επέκταση  του Εθνικού Μεστοβίου Πολυτεχνείου της Αθήνας. 

Γλύπτης: Γεώργιος Βιτάλης (1901) Ανδριάντας του Γεωργίου Αβέρωφ  στο αίθριο της μεγάλης Τοσιτσαίας Σχολής της Αλεξάνδρειας 

Το 1910 ονόμασαν το θωρηκτό του Ελληνικού Ναυτικού Γεώργιος Αβέρωφ  διότι η κατασκευή του έγινε δυνατή χάρη στην οικονομική γενναιοδωρία του.  

Τώρα επιπλέων μουσείο στο Παλαιό Φάληρο

Ούτε παραμέλησε την Ελληνική κοινότητα στην Αίγυπτο. Μεταξύ  1880 και 1890, όπως ο Μιχαήλ Τοσίτσας πριν από αυτόν, έγινε ο κύριος εκπρόσωπος της μπουρζουαζίας της Αιγύπτου και Πρόεδρος της Ελληνικής κοινότητας  (1885-1899). Ούτε ο Τοσίτσας ούτε ο Αβέρωφ ξέχασαν το Μέτσοβο,  ένα γεγονός που μια επίσκεψη σε αυτό το ορεινό χωριό  αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον.  Πιθανόν η πιο γνωστή δωρεά ήταν η αναμόρφωση του Αρχαίου Παναθηναϊκού Σταδίου στην Αθήνα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες το 1896.  Όταν ο Βαρόνος Πιέρ ντε Κουμπερτέν επανάφερε τους Ολυμπιακούς Αγώνες ήθελε αρχικά να γίνουν στο Παρίσι. Η Ελληνική κυβέρνηση θεωρούσε πολύ σημαντικό για το κύρος της χώρας να διεξαχθούν στην Ελλάδα αλλά δεν μπορούσε να χρηματοδοτήσει καινούργιο στάδιο.(4) Ο διάδοχος Κωνσταντίνος έστειλε αντιπροσώπους στην Αλεξάνδρεια να ζητήσουν από τον Αβέρωφ βοήθεια και τους είπε να μην γυρίσουν με άδεια χέρια. Ο Αβέρωφ πλήρωσε όλο το ποσό για την αναμόρφωση του σταδίου μαζί με τα μαρμάρινα καθίσματα.

  

 

Επίσης χρηματοδότησε το ποδηλατοδρόμιο, την αποβάθρα στον Πειραιά για την κολύμβηση και τον χώρο για τη σκοποβολή. Χωρίς τον Αβέρωφ οι αγώνες στην Αθήνα δεν θα μπορούσαν να γίνουν. 

Η Ελληνική Πολιτεία, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τις πλούσιες προς το έθνος δωρεές και υπηρεσίες, τον ανακήρυξε Μέγα Εθνικό Ευεργέτη και ανήγειρε μαρμάρινο ανδριάντα προ των προπυλαίων του Παναθηναϊκού  Σταδίου.

Η ταφή  στην Αθήνα

Η τελετή της μετακομιδής των λειψάνων από την Αίγυπτο στην Αθήνα ήταν εντυπωσιακή. Το μνημείο φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Δ. Φιλιππότη.

Η εκδοχή του γλύπτη Φιλιππότη

φωτογραφία του Γ. Αβέρωφ

Στις 27 Απριλίου 1908 σε ειδική τελετή, που είχε προγραμματιστεί από το Υπουργείο Εσωτερικών. Παρευρέθηκε η Βασιλική οικογένεια- η σωρός ήταν καλυμμένη με τη Ελληνική σημαία του πολεμικού πλοίου Μιαούλης - μεταφέρθηκε  από το λιμάνι του Πειραιά με πομπή όπου ψάλθηκε επιμνημόσυνη δέηση: κανονιοβολισμοί, πένθιμα εμβατήρια και τιμητική φρουρά ολοκλήρωσαν την πομπή.

 Ακόμα και το μνημείο του τόσο επιφανή Γεωργίου Αβέρωφ χρειάζεται ένα καθάρισμα. Δεν ταιριάζουν τα χορτάρια  ως φόντο στην περίτεχνη σαρκοφάγο.

Τι διαβάζουν οι άγγελοι;

Ο Σπ. Μερκούρης (παππούς της Μελίνας) ήταν Δήμαρχος όταν έγινε η τελετή. Εκείνος μαζί με την Εκτελεστική Επιτροπή της διαθήκης επέλεξαν την τοποθεσία του μνημείου στο Νεκροταφείο.

Ο Χάρτης

 

Υποσημειώσεις

(1) Σύμφωνα με τον συγγραφέα «Alexandria: City of Gifts», τον κάλεσε ο Μιχαήλ Τοσίτσας. Βλ. κείμενο στο μπλόγκ του Μιχαήλ Τοσίτσα.

(2) Ο Χεδίβης Ισμαήλ,  ήταν εγγονός του Μεχμέτ Αλή (ο οποίος είχε υπάρξει ιδιαίτερα χρήσιμος για τον Μιχαήλ Τοσίτσα) και γιός του Ιμπραήμ Πασά (ο οποίος ήταν  η μάστιγα της Πελοποννήσου  το 1825).  Δεν ήταν όμως αποτρεπτικός παράγοντας για την Ελληνική εμπορική τάξη της Αιγύπτου. Μάλιστα, θησαύρισαν αρκετοί Φαναριώτες ασκώντας το επάγγελμα του προμηθευτή στους  Μουσουλμάνους ηγέτες. Μολονότι οι περισσότεροι Έλληνες χειροκρότησαν το νέο Ελληνικό κράτος, υπήρχαν πολλοί που ήταν ικανοποιημένοι αν παρέμειναν στην Οθωμανική περιοχή. Κάποιοι πίστευαν ότι η ζωή θα είναι καλύτερη για τους Έλληνες της διασποράς και ότι μπορούσαν  να ζουν ως Οθωμανοί πολίτες κάτω από την αιγίδα του βελτιωμένου και εκσυγχρονισμένου Οθωμανικού κράτους.

(3)  Το Μέτσοβο προσαρτήθηκε στην Ελλάδα το 1913.

(4)  Πίστευαν εκείνη την εποχή ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα εδραίωνε και θα ενίσχυε τους δεσμούς της με το παρελθόν της αρχαιότητας. Επίσης θα δημιουργούσε βιτρίνα της χώρας ως ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό έθνος. Αυτή ήταν πάνω κάτω η ίδια λογική το 2004, μόνο που το 2004 πλήρωσαν οι φορολογούμενοι το λογαριασμό.