ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΣΙΤΣΑΣ

 1789 -1856 

Τμήμα 2

Ο Μιχαήλ Τοσίτσας έζησε μόνο τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής του στην Ελλάδα. Εντούτοις, θεωρείται ένας από τους πρώτους και μεγαλύτερους ευεργέτες της Ελλάδος. Στην Αίγυπτο κατόρθωσε να κρατήσει την Ελληνική κοινότητα ασφαλή κατά τη διάρκεια του αγώνα για την ανεξαρτησία και βοήθησε την Ελλάδα όταν τελείωσε ο πόλεμος,  ενώ γινόταν ένας από τους πλουσιότερος Έλληνες στην Οθωμανική Αίγυπτο,-  όντως ένας από τους πλουσιότερους Έλληνες της εποχής του.

Είναι μια καταπληκτική  ιστορία. Όλα ξεκίνησαν στο Μέτσοβο, στην Ήπειρο όπου ο πατέρας του ένας πετυχημένος γουναράς με συμφέροντα σε πολλά μέρη του Οθωμανικού κόσμου. Η οικογένειά του ήταν Βλαχικής καταγωγής. Ο Μιχαήλ ζούσε στο Μέτσοβο μέχρι τα δέκα του, πήγε σχολείο στη Θεσσαλονίκη και μετά γύρισε  στον πατέρα του στο Μέτσοβο. Είχε τρία μικρότερα αδέλφια και μια αδελφή.

Το ότι είχαν μεγάλη οικογένεια ήταν μια υποστήριξη για τις εμπορικές οικογένειες. Με την επιχείρηση τους να ανθίζει έστειλε τον αδελφό του Θεόδωρο στην Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο προκειμένου να ανοίξει υποκατάστημα και παράλληλα άνοιξε υποκαταστήματα στην Μάλτα και στη Λιβόρνο της Ιταλίας.

Η σημαντική Αιγυπτιακή σύνδεση 

Ο Αιγύπτιος Μεχμέτ Αλή δέχτηκε τον Θεόδωρο που τον γνώριζε από την Καβάλα όπου ο πατέρας του Μεχμέτ ήταν έμπορος των καπνών. Ο Μεχμέτ Αλή είχε Αλβανική καταγωγή. Διορίσθηκε το 1788 υπαρχηγός σώματος στρατού, και στάλθηκε στην Αίγυπτο κατά των  Γάλλων  προκειμένου να πάρει τον έλεγχο. (2)  Η Πύλη δεν ήταν ευχαριστημένη αλλά ούτε μπόρεσε να τον σταματήσει.

Ο Μεχμέτ Αλή το 1840

Ο Αλή ήταν κάτι σαν μεταρρυθμιστής και είχε κατορθώσει να σύρει την ετοιμοθάνατη Αίγυπτο προς τον εκσυγχρονισμό ενώ ταυτόχρονα γέμιζε τις τσέπες του. Ήθελε σύγχρονο στρατό  και προκειμένου να το χρηματοδοτήσει κατασχέθηκε όλη τη γη της Αιγύπτου. Έτσι μπόρεσε όχι μόνο να μαζέψει φόρους, αλλά μπόρεσε να προσφέρει με γενναιοδωρία σε αυτούς που είχε εμπιστοσύνη. Και ο Μεχμέτ εμπιστευόταν την οικογένεια Τοσίτσα.

Ο Μιχαήλ ακολούθησε τον αδελφό του στην Αλεξάνδρεια μετά από λίγο καιρό, οι Τοσιτσαίοι απέκτησαν γη και καλλιέργησαν βαμβάκι, διορίστηκαν στη συνέχεια διαχειριστές των κτημάτων του Αλή. Έτσι, ο Μιχαήλ  διορίστηκε  επικεφαλής της πρώτης κρατικής τράπεζας. Τα αδέλφια Τοσίτσα όχι μόνο καλλιεργούσαν βαμβάκι, κάτι σχετικά καινούργιο στην Αίγυπτο, αλλά βελτίωσαν την ποιότητα και ξεκίνησαν την παραγωγή βαμβακέλαιου.  Σε οποιαδήποτε επιχείρημά τους απέδειξαν ότι είχαν το άγγιγμα του Μίδα.

Ο Ελληνικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας

Οι επιτυχίες της οικογένειας Τοσίτσα συνέβησαν την ίδια εποχή που οι Έλληνες της Πελοποννήσου και αλλού συμμετείχαν στον αιματηρό πόλεμο της ανεξαρτησίας. Ο γιός του Μεχμέτ, ο Ιμπραήμ Πασά, ακολουθώντας  τις εντολές του πατέρα του  τρομοκρατούσε τους Πελοποννήσιους πριν από την ήττα τους στο Ναυαρίνο το 1827. 

Τι να σκεφτόντουσαν οι Έλληνες πολεμιστές για τον Μιχαήλ Τοσίτσα;

Σύμφωνα με μια πηγή (3), η Φιλική Εταιρεία, στο πρόσωπο του Αθανάσιου Τσακάλωφ, δεν εμπιστευόταν τον Μεχμέτ Αλή και θεωρούσε τον Τοσίτσα όχι καλύτερο από τον συνεργάτη του.
Αποφάσισαν να στείλουν τον Αντώνιο Πελοπίδα να σκοτώσουν τον Τοσίτσα. Φαίνεται όμως ότι ο Μιχαήλ Τοσίτσας τον δέχτηκε ευγενικά και τον έπεισε ότι είχε πράγματι ενδιαφέρον για την Ελλάδα και ότι υπήρχε ενδιαφέρον της Ελληνικής κοινότητας της Αιγύπτου κατά βάθος,- και ότι ο Αλή ήταν εχθρός ουσιαστικά της Πύλης. Του επισήμανε ότι ο Αλή είχε δείξει ιδιαίτερη προτίμηση στην Ελληνική κοινότητα και θα το ξαναέκανε μόλις ο πόλεμος θα τελείωνε.  Πείσθηκε ο Πελοπίδας και μάλιστα του έδειξε το μαχαίρι που προόριζε για τον ίδιο. Ο Τοσίτσας το κράτησε για ενθύμιο  για το υπόλοιπο της ζωής του.

Η Ελληνική κοινότητα στην Αλεξάνδρεια αναπτύχθηκε μετά τον πόλεμο. Ο Τοσίτσας κατόρθωσε να εξαγοράσει τους Έλληνες που είχε αιχμαλωτίσει ο Ιμπραήμ και πουλούσε σαν σκλάβους. Την ίδια εποχή, έστειλε πολλά υποσχόμενους μαθητές στην Ευρώπη και φρόντιζε να μην απειλούνται τα σπίτια της Ελληνικής κοινότητας.

Η ιστορία έχει δικαιώσει τη θέση του Μιχαήλ. Υπήρξε ο πρώτος Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια και σήμερα θεωρείται ο αδιαμφισβήτητος πατέρας τού Ελληνισμού της Αιγύπτου.

Ο Μεχμέτ Αλή επίσης  αντεπεξήλθε. Ελευθέρωσε όλους τους αιχμαλώτους μετά τον πόλεμο και μέχρι το 1836 εμπιστεύτηκε με τα προϊόντα του τα καράβια με Ελληνική σημαία ενώ ο Μιχαήλ συνέχισε να ευημερεί.  Ο Τοσίτσας ποτέ δεν σταμάτησε να φοράει φέσι...

Η εντυπωσιακή έπαυλη στο κέντρο της Αλεξάνδρειας (κατεδαφίστηκε το 1930) ήταν το κέντρο της Ελληνικής ζωής.  Και μάλλον είχε συνηθίσει να έχει δύο σωματοφύλακες από την Αλβανία, πάντα ντυμένοι με πολυτελή ρούχα. 

Δώρισε πάρα πολλά χρήματα στην Ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας αγόρασε γη για το Ελληνικό νεκροταφείο. Αλλά  η γενναιοδωρία του έφτασε και στη Θεσσαλονίκη και στο Μέτσοβο (4).

Η Αθήνα ωφελήθηκε σημαντικά. Το Πανεπιστήμιο της Αθήνας, το Πολυτεχνείο, νοσοκομεία, το Αρσάκειο θηλέων, ορφανοτροφεία και δρόμοι όπως η Σταδίου, Αιόλου και η Ερμού. 

Γραμματόσημο

Όταν πέθανε το 1856, πήγαν στην κηδεία του ο Αρχιεπίσκοπος της Ελλάδας, όλοι οι βουλευτές, οι Πρέσβεις και χιλιάδες κόσμος. Το μνημείο του είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Ελλάδος και είναι ακριβώς δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου.

 Έχει ενδιαφέρον ότι τον δείχνει περισσότερο σαν αρχαίο φιλόσοφο παρά με έμπορο του 19^ου αιώνα.

Το μνημείο του θυμίζει Αρχαία Ελλάδα, στο σχήμα του και στις λεπτομέρειες. Όπως πολλοί που έχουν ταφεί στο Πρώτο Νεκροταφείο της Αθήνας, επέλεγαν τα σύμβολα της αρχαίας δόξας αντί για σύγχρονα σύμβολα ή Χριστιανικά.   

 

Μια πινελιά από την Αίγυπτο

Τμήμα 2

Υποσημειώσεις

(1)Το Μέτσοβο είναι μία από τις πλουσιότερες πόλεις εδώ και πολλές γενεές. Ο Σουλτάνος Μουράτ Β’ είχε δώσει στους Μετσοβίτες για πρώτη φορά προνόμια  για να φυλάσσουν την Κατάρα το 1430 και οι Μετσοβίτες ευδοκιμούσαν για πολλές γενεές. Μόνο όταν ο Αλή Πασά έκοψε τα προνόμια  άρχισαν να μεταναστεύουν στην Αίγυπτο και στην Ευρώπη.

(2) Η δυναστεία του Αλή της Αιγύπτου κράτησε μέχρι το 1952.

(3) βλέπε : From: http://www.reporter.gr/Apopseis/Istories/261909-Tositsas-Michahl-%C2%ABO-Eyergeths-toy-Ellhnismoy%C2%BB

(4) Η έπαυλη της οικογένειας Μιχαήλ Τοσίτσα είναι τώρα μουσείο και είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της Οθωμανικής οικίας που υπάρχει ακόμα στην Ευρώπη, χάρη στο Βαρόνο Μιχαήλ Τοσίτσα (1885-1950), ο τελευταίος στη γραμμή της οικογένειας. Ήταν ο εγγονός του αδελφού του Μιχαήλ, Κωνσταντίνος. Γεννημένος στο Παρίσι, πάμπλουτος με τίτλους ευγενείας. Ποτέ δεν έμαθε Ελληνικά ούτε και επισκέφτηκε την Ελλάδα. Με την παρότρυνση του Ευάγγελου Αβέρωφ,  της οικογένειας Αβέρωφ άφησε την περιουσία του στο Μέτσοβο με την προϋπόθεση ότι ο Αβέρωφ θα πρόσθετε στο επίθετό του το δικό του όνομα  δίνοντας μια νέα ζωή στο επίθετό του.