ΑΝΤΩΝΗΣ ΤΡΙΤΣΗΣ...Ο ΛΕΩΝ

 

1937- 1992

Πίσω από κάθε καινούργιο σχέδιο για την Αθήνα υπάρχει ένα παλιότερο σχέδιο με την υπογραφή του Αντώνη Τρίτση. Μετά από τόσα χρόνια παραμένει πάντα επίκαιρος, τραγικά επίκαιρος. Τόσο που σε ξαφνιάζει που υπάρχει τάφος με το όνομά του στο Α΄ Νεκροταφείο. Αξεπέραστη μορφή: τολμηρός, οραματιστής, ασυγκράτητος, πνεύμα ελεύθερο, ασυμβίβαστος, με πάθος για ότι πίστευε, τρελλός Κεφαλλονίτης. Αυτό που κατάφερε στην πολιτική και επιστημονική του ζωή ήταν να αφήσει το στίγμα του για τις επόμενες γενιές.  Να είναι ο πήχης για τον επόμενο Υπουργό ή Δήμαρχο. Ήταν όντως προφητικό το «έγραψες ιστορία» του Ανδρέα Παπανδρέου. 

 Η παρωχημένη εικόνα της Αθήνας και η διόγκωση χρόνιων προβλημάτων ήταν τα χαρακτηριστικά της δεκαετίας του ΄80. Το νέφος που έπνιγε καθημερινά τους πολίτες, το κυκλοφοριακό χάος στους δρόμους, η αυθαίρετη δόμηση καθώς και η ανυπαρξία πολιτικής στα περιβαλλοντικά προβλήματα ήταν τα κύρια προβλήματα της.  Το μήνυμα του νέου και ωραίου Υπουργού Χωροταξίας και Περιβάλλοντος ήταν ξεκάθαρο.

Το 1981 ο Αντώνης Τρίτσης μπήκε στη ζωή των Ελλήνων σα σίφουνας −ταράζοντας έτσι τα νερά, δημιουργώντας θύελλα αντιδράσεων με τα επαναστατικά νομοσχέδια. Ότι δηλαδή χρειαζόταν η Αθήνα του 1980!

Η ζωή του

Ο Αντώνης Τρίτσης γεννήθηκε στο Αργοστόλι της Κεφαλονιάς το 1937. Γιος του Σάββα και της Νίκης. Μεγάλωσε σ’ ένα σπίτι με αυστηρές αρχές. Ο μοναχογιός της οικογένειας⸱ η μάνα του όμως  έλεγε..  «ένας αλλά Λέων». Μετά τους σεισμούς του 1953, η οικογένεια μετακόμισε στην Αθήνα. Ο Αντώνης Τρίτσης μπήκε στην Αρχιτεκτονική του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Καθηγητές του ήταν ο ΝίκοςΧατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Δημήτρης Πικιώνης, ο Νίκος Εγγονόπουλος καθώς και ο αγαπημένος του ο Αναστάσιος Ορλάνδος.

Υπήρξε πρωταθλητής Ελλάδας στο δέκαθλο, και στο άλμα εις μήκος  με τον Παναθηναϊκό Αθλητικό Όμιλο και πέτυχε πανελλήνιες διακρίσεις. 

Σε νεαρή ηλικία ο  Αντώνης Τρίτσης 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 πήγε για μεταπτυχιακές σπουδές με υποτροφία Fulbright στη σχολή Πολεοδομίας-Χωροταξίας του Τεχνολογικού Ινστιτούτου του Ιλλινόϊ όπου το 1963 πήρε μεταπτυχιακό δίπλωμα.  Προκειμένου να γνωρίσει την Αμερική έπαιρνε το νυχτερινό δρομολόγιο του τραίνου (για να γλυτώνει τα έξοδα των ξενοδοχείων) φτάνοντας στην άλλη άκρη της. Τότε ήρθε πρώτη φορά σε επαφή με τα  εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της Λατινικής Αμερικής. (1) Το 1963 γύρισε στην Ελλάδα και η επιστροφή του σηματοδοτείται από μια καθοριστική για τη ζωή του συνάντηση. Ο Ανδρέας Παπανδρέου τον καλεί να συμμετάσχει στην μελέτη με θέμα την Ελληνική οικονομία. Αρχές του 1967 επιστρέφει στο Σικάγο όπου διδάσκει ως βοηθός καθηγητή στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο. Τότε γνωρίζει την Σούζαν Μυλχάουζερ, τη μετέπειτα σύζυγό του, η οποία σπούδαζε σχέδιο και φωτογραφία. 

Στο Σικάγο συνάντησε τον Α. Παπανδρέου και εντάσσεται στο ΠΑΚ (Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα).  «Ήθελα να αναλάβω τις ευθύνες μου», όπως συχνά έλεγε ο ίδιος. Επιστρέφει στην Ελλάδα και το  1970 η ομάδα του Π.Α.Κ. τοποθετεί μία βόμβα στον Εθνικό Κήπο κατά την ώρα της συνάντησης του Παπαδόπουλου με τον τότε υπουργό Εθνικής Άμυνας των Η.Π.Α.  Σχεδόν όλα τα μέλη συλλαμβάνονται, ενώ ο Αντώνης καταφέρνει να το σκάσει στην Ιταλία, όπου δρα με το ψευδώνυμο «ΓΙΑΝΝΟΣ».

Βιβλίο της Σούζαν Τρίτση Μυλχάουζερ «Μεσολόγγι. Ο τόπος και οι άνθρωποι.

Το 1973 παντρεύεται την Σούζαν και γίνεται ο πατέρας των δυο κοριτσιών της. Αυστηρός με τα ωράρια τους- ποτέ μετά τις 12:00 έξω από το σπίτι− έτσι είχε μάθει κι ο ίδιος− μόνο όταν αφορούσε τη δουλειά δεν είχε ωράριο.  Σωστή διατροφή, γυμναστική και όχι τσιγάρο.

Το 1974 επιστρέφει στην Ελλάδα και αποφασίζει να δραστηριοποιηθεί στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Όμως, η προεκλογική του εκστρατεία διακόπτεται, αφού υπήρξε διαφωνία με τα ηγετικά κλιμάκια. Μετά τις εκλογές μετακομίζει στην Αθήνα και ανοίγει γραφείο. Έχει συγκεκριμένες προτάσεις, για την Αθήνα (Ρυθμιστικό, Μετρό, Αεροδρόμιο) και για τη Θεσσαλονίκη ενώ επαγγελματικά ασχολείται με τον πολεοδομικό σχεδιασμό των Χανίων. Την ίδια περίοδο διδάσκει Χωροταξία στο μεταπτυχιακό Ινστιτούτο Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Οκτώβριος 1981

Στις 21 Οκτωβρίου ορκίζεται Υπουργός Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος στην πρώτη Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου. Μια θέση πάντα ιδιαίτερα κρίσιμη και με μεγάλη προβολή.  (Ένας από τους προκάτοχός του ήταν ο Στέφανος Μάνος της Νέας Δημοκρατίας ο οποίος αντιμετώπισε μεγάλες  αντιδράσεις. (1) Και δεν αργεί να βγει η  πρώτη δήλωση του Αντώνη Τρίτση η οποία κάνει μεγάλη αίσθηση. «Το νέφος είναι πολιτικό» (!) Μέχρι τότε το αρμόδιο Υπουργείο ήταν το Υγείας και Πρόνοιας, το οποίο έβγαζε ανακοινώσεις για τις μετρήσεις του νέφους. 

Επιχειρήθηκε –όπως είπε ο ίδιος– «η πρώτη απονενοημένη προσπάθεια άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής». Άρχισαν τότε τα πρώτα βήματα μίας άλλης πορείας «για την ανάκτηση του Ελληνικού Περιβάλλοντος». (2)

Από εκείνη τη στιγμή και μετά οι συνεργάτες του Αντώνη Τρίτση κατασκηνώσανε στο Υπουργείο. Γράφει η Σεμίνα Διγενή: Ένα βράδυ, λίγο μετά τις 12, μου τηλεφωνεί, για να μου πει ότι θα γίνει υπουργός στο Χωροταξίας και να μου προτείνει να γίνω σύμβουλός του στα θέματα Τύπου.  Δυο μέρες μετά, ξεκινάει να μου καταστρέφει τη ζωή. Δουλεύουμε μέχρι τα μεσάνυχτα, μιλάμε μέχρι τις 3 τα ξημερώματα στα τηλέφωνα, για κάτι «που δεν έπρεπε να ξεχάσουμε την επομένη» και άγρια χαράματα τηλεφωνεί για να τον ενημερώσω «τι έγραφαν οι πρωινές εφημερίδες για μας». (3)

Είναι από τους πρώτους Υπουργούς που χρησιμοποιεί την πολιτική επικοινωνία και τη διαφήμιση να ενημερωθούν οι πολίτες. Οι πιο παλαιοί θα θυμούνται: Έχεις αυθαίρετο; Αν το δηλώσεις μπορείς να το σώσεις.

Ο Αντώνης Τρίτσης είχε φανταστεί, οραματιστεί ήδη πως έπρεπε να είναι το κέντρο της Αθήνας. «Δεν είναι δυνατόν να είμαστε ρεαλιστές», είχε πει. «Ρεαλισμός σημαίνει υποταγή στην πραγματικότητα». Έπρεπε να διατηρηθεί η ιστορική της φυσιογνωμία και να αναδειχτεί. Ήθελε την πόλη της Αθήνας  μια ανθρώπινη πόλη. Μεταξύ άλλων  πρότεινε: Ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, γκρέμισμα των δικαστηρίων Σανταρόζα, περισσότερα πάρκα και δενδροφύτευση, να απομακρυνθούν τα κέντρα διασκέδασης από την Πλάκα και να βρει την χαμένη αίγλη της. 

Τα δικαστήρια στη Σανταρόζα

Να κατασκευαστεί δίκτυο πεζοδρόμων από τη Μητρόπολη μέχρι την Πλατεία Κοτζιά, μέσα στο Εμπορικό Τρίγωνο και να εξυπηρετείται η πόλη με τραμ την αυθαίρετη δόμηση (Σε ομιλία του στη Βουλή είχε πει: «Η αυθαίρετη δόμηση δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια εικόνα αυθαίρετης πολιτείας»).  Έδωσε μάχη για την πρότασή του για μικρό μετρό, να εγκατασταθεί το αεροδρόμιο στην Τανάγρα ή να προεκταθεί στις υπάρχουσες εγκαταστάσεις προς θάλασσα. Τον Σεπτέμβριου του  1984  ο Α. Τρίτσης έλαβε επιστολή με την προφητική φράση «Έγραψες ιστορία».

                     Οι υπάλληλοι του Υπουργείου Χωροταξίας αποχαιρετούν τον Υπουργό τους 

Το 1983, ως Υπουργός προτείνει στο συνέδριο της ΚΕΔΚΕ ένα συγκεκριμένο σχέδιο για τη Αποκέντρωση, την Περιφερειακή Διαίρεση της Χώρας καθώς και τη συνένωση Δήμων και Κοινοτήτων με τη δημιουργία 500 νέων ισχυρών στη θέση των 11.500 ΟΤΑ που υπήρχαν τότε. Χρειάστηκαν δύο παρόμοια σχέδια πολύ αργότερα, «Καποδίστριας» επί Αλέκου Παπαδόπουλου (1997) και «Καλλικράτης» (2010) επί Γεωργίου Α. Παπανδρέου για να γίνουν οι απαραίτητες για την πρόοδο της χώρας συγχωνεύσεις!

Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων

Τον Απρίλιο του 1986 ορκίζεται Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων. «Νιώθω ένα άγγιγμα της μοίρας γιατί πέρασα από το Υπουργείο Χωροταξίας και έρχομαι στο Παιδείας. Δύο Υπουργεία που έχουν να κάνουν με την πεμπτουσία της Ελλάδας. Γιατί η Ελλάδα είναι η παιδεία, η γλώσσα, ο τόπος, το τοπίο, τα μνημεία. Είναι ακριβώς το αντικείμενο των δύο Υπουργείων.» (4) +(5)

Ο Αντώνης Τρίτσης μίλησε για τη γλώσσα, την Ορθοδοξία, την Ελλάδα και τον μοναδικό ρόλο του Ελληνισμού και την μεγάλη επιρροή που μπορεί να ασκήσει στην παγκόσμια σκηνή. Ανάκτηση της εθνικής παιδείας και περισσότερα αρχαία στα σχολεία. Ως προς το δεύτερο κομμάτι του Υπουργείου,  και Θρησκευμάτων ο Τρίτσης ανέσυρε με θάρρος από το συρτάρι παλαιότερο σχέδιο του ΠΑΣΟΚ  για την εκκλησιαστική περιουσία.

Συλλαλητήριο  της εκκλησίας

Πιο καυτό θέμα δεν υπήρχε ούτε και σήμερα τολμούν να το αγγίξουν.  Η εκκλησία απείλησε με αφορισμό και οργάνωσε λαϊκά συλλαλητήρια. Ο Τρίτσης ασυμβίβαστος. Στη συνέχεια άρχισαν οι παρασκηνιακές πιέσεις, ήρθε και ο Αρχιεπίσκοπος Ιάκωβος από τις ΗΠΑ, έγιναν συναντήσεις στο Καστρί όπου δεν προσκλήθηκε ο Τρίτσης και ο Α. Παπανδρέου ενέδωσε στις απαιτήσεις της εκκλησίας.  Ο Τρίτσης παραιτήθηκε. (6)+ (7)

Φωτογραφία στον κήπο στο Καστρί. Ο νομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Γιώργος Κασιμάτης, ο Γιώργος Παπανδρέου,  ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ και ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Δέκα μήνες αργότερα γίνεται η συζήτηση στη Βουλή για πρόταση  μομφής στον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο Τρίτσης απέχει από την ψηφοφορία και διαγράφεται από το ΠΑΣΟΚ. 

Το 1989 ίδρυσε  το Ελληνικό Ριζοσπαστικό Κίνημα όπου πήρε χαμηλά ποσοστά και στις δυο εκλογικές περιφέρειες. Εκείνη την χρονιά γνωρίζει τη Μιμή Ντενίση.

Το 1990 διεκδίκησε τη δημαρχία της Αθήνας ως ανεξάρτητος. Τον Ιούνιο του 1990 έστειλε επιστολή προς τις ηγεσίες όλων των κομμάτων. Το ΠΑΣΟΚ και ο τότε Συνασπισμός δεν απάντησαν. Δήμαρχος Αθήνας ήταν ο Έβερτ. Ανταποκρίθηκε η Νέα Δημοκρατία με αρχηγό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Αντίπαλος του Τρίτση, η Μελίνα Μερκούρη που υποστηρίζεται από το ΠΑΣΟΚ.

«Τα πράγματα είναι από την φύση τους σαφή. Σήμερα υπάρχει μία Δημοτική αρχή που ξεκίνησε με δική μας ανεξάρτητη πρωτοβουλία και πρόσκληση προς όλα τα κόμματα πολύ πριν αυτά αποφασίσουν για την στάση τους και τις επιλογές τους στις Δημοτικές εκλογές. Τελικά από τα μεγάλα κόμματα τιμήθηκα με την υποστήριξη της Νέας Δημοκρατίας».

Το ΠΑΣΟΚ βγάζει τα μαχαίρια εναντίον του Τρίτση. Ποιο έργο Τρίτση; Στο ΠΑΣΟΚ δεν ήταν −μόνος του τα έκανε; Η απάντηση του Τρίτση ήταν ναι. Μόνος. Αλήθεια, πόσοι υπουργοί επιλέγουν να μην κάνουν τίποτα για να μη φθαρούν;

Όλοι εντούτοις γνώριζαν ότι ο Αντώνης Τρίτσης ήταν το κατάλληλο πρόσωπο για τη θέση Δημάρχου Αθηνών. Συγκέντρωσε το 50,12% των ψήφων, έναντι 45,93% της Μελίνας Μερκούρη.

Αξίζει να δείτε την πολιτική καμπάνια του Τρίτση και της Μερκούρη. https://www.youtube.com/watch?v=HhBbnd0Ef6o. Του Τρίτση η πολιτική καμπάνια ήταν εξαιρετική. «Η Αθήνα χρειάζεται Γνώση Τρίτση», « Ξέρει την Αθήνα». Το χριτς χρατς (η υπογραφή του)  Έργο Τρίτση. Η Αθήνα χρειάζεται Δήμαρχο Τρίτση.

Το 24ωρο δεν φτάνει στον Τρίτση και τους συνεργάτες του στο Δήμο Αθηναίων. Οραματίζεται μια άλλη Αθήνα και θέτει σαν πρωταρχικό στόχο τη διατήρηση της ιστορικής φυσιογνωμίας της πόλης και την ανάδειξη της σε παγκόσμιο κέντρου του Ελληνισμού. Προτείνει μεταξύ άλλων ένα κυκλικό τραμ 11 χιλιομέτρων γύρω από το κέντρο της Αθήνας (με στόχο να προεκταθεί και στα προάστια) δενδροφύτευση και πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου. Ξεκίνησε ένα πείραμα για την Αθήνα και έδωσε όλη του τη δύναμη και όλο το πάθος.

Τη Δευτέρα 23 Μαρτίου 1992 εισάγεται επειγόντως στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών μετά από ελαφρύ ισχαιμικό επεισόδιο και παραμένει για ιατρικές εξετάσεις και νοσηλεία. Μια εβδομάδα αργότερα, τα χαράματα της Δευτέρας 30 Μαρτίου 1992, ένα βαρύτατο αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο «κτυπάει» τον Αντώνη Τρίτση. Εισάγεται επειγόντως στην μονάδα εντατικής θεραπείας. Τρίτη 7 Απριλίου 1992, ο Αντώνης Τρίτσης αφήνει την τελευταία του πνοή. (8)

Στην είσοδο της πόλης επί του παραλιακού δρόμου που φέρει το όνομά του, βρίσκεται ο ανδριάντας του Αντώνη Τρίτση, έξω από το ομώνυμο Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Αργοστολίου. Γλύπτης ο Διονύσης Γερολυμάτος.

Στο Δήμο Αθηναίων, στο Πνευματικό Κέντρο,  τοποθετήθηκε το 2003 προτομή του Αντώνη Τρίτση. Γλύπτης ο Κώστας Αργύρης. 
Η προτομή εκλάπη− και δεν αντικαταστάθηκε − από το Πνευματικό Κέντρο το 2012 (μαζί με άλλες), πιθανότατα για λαθραίο εμπόριο και εκμετάλλευση του ορείχαλκου. 

Ο Χάρτης

Υποσημειώσεις:

(1)   https://www.kathimerini.gr/politics/315750/afigiseis-o-ypoyrgos-poy-apsifise-to-politiko-kostos/ Αφηγήσεις: Ο υπουργός που αψήφησε το πολιτικό κόστος. Ο Θανάσης Τσαλδάρης περιφερόταν εξηγώντας ότι από τον Μάνο η Ν. Δ. θα χάσει τουλάχιστον δύο έδρες στη Β΄ Αθηνών. 

(2)   Η Λατινική Αμερική, η κουλτούρα της, τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα της αλλά και η ομοιότητα με την Οδύσσεια του Ελληνισμού οδηγούν τον Αντώνη Τρίτση στην απόφαση  να αφιερώσει τη ζωή του στον αγώνα για τα «Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών».

(3)   Καταρτίζεται ένα συνολικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση του νέφους της Αθήνας σε όλους τους τομείς: βιομηχανία, καύσιμα, αυτοκίνητα, κεντρικές θερμάνσεις. Τότε άρχισε να εφαρμόζεται για πρώτη φορά το σχέδιο έκτακτων μέτρων στις ημέρες αιχμής καθώς και ο μεγάλος και ο μικρός Δακτύλιος στο κέντρο της Αθήνας.

(4) Πηγή: www.lifo.gr,  https://www.lifo.gr/articles/mediac_articles/294751/i-ert-   sta-xronia-toy-pasok-ektos-istorias , «Η ΕΡΤ στα χρόνια του ΠΑΣΟΚ» άρθρο της Σεμίνας Διγενή.

(5) http://palio.antibaro.gr/dialogos/tritshs_paideia.htm Η  ανάκτηση της Ελληνικής Παιδείας    / Ομιλία –του ΑΝΤΩΝΗ ΤΡΙΤΣΗ /Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων/ Στην Συνάντηση με την Ελληνική Εκπαιδευτική Ηγεσία /Παλαιό Πανεπιστήμιο Αθηνών/8/71987.

(6)   Ο Νίκος Σουρής γράφει στο βιβλίο του, «Ο Αντώνης Τρίτσης των συντρόφων του», για την περίοδο έντασης στο Υπουργείο Παιδείας όταν συζητήθηκε η επαναφορά των αρχαίων στο γυμνάσιο: «Ξεκινά ένας αληθινός Γολγοθάς που θα οδηγήσει στην σταύρωση του Α. Τρίτση κι όλα θα ηρεμήσουν με την αποκαθήλωσή του… Προφανώς δε θα σημαίνει την …ανάσταση της Παιδείας!» https://www.tovima.gr/2008/11/24/archive/o-antwnis-tritsis-twn-syntrofwn-toy/«

(7)   https://www.esos.gr/arthra/defterovathmia-ekpaidefsi/eidisis-defterovathmia-ekpaidefsi/mnhmes-toy-g-panaretoy-apo-thn-apergia-tvn-kauhghtvn-mesa-stis-panelladikes-to-1988 Μνήμες του Γ. Πανάρετου από την απεργία των καθηγητών μέσα στις πανελλαδικές το 1988.

(8)   Με τη διαθήκη του ιδρύει το «Ίδρυμα Αντώνης Τρίτσης, για τα Δικαιώματα και την Απελευθέρωση των Λαών», στο οποίο κληροδοτεί όλη την προσωπική του περιουσία. Το ίδρυμα βρίσκεται στην Αθήνα και φιλοξενεί σήμερα και το «Αρχείο Αντώνη Τρίτση». 

Άλλες Πηγές: https://www.ertflix.gr/synenteyxeis/prosopika/prosopika-antonis-tritsis/