ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΛΗΜΑΝ

1822  -   1890

Γλωσσολόγος και πολυεκατομμυριούχος. Παθιασμένος λάτρης του Όμηρου και του Παυσανία. Από τα 46 του ο Ερρίκος Σλήμαν είχε τα χρήματα, τον χρόνο και τη θέληση να βρει την Τροία και να αποδείξει τις θεωρίες του. Μετακόμισε στην Ελλάδα, παντρεύτηκε Ελληνίδα, μπήκε στην Ελληνική κοινωνία, άνοιξε το παλάτι του στην Αθηναϊκή ελίτ και έγινε ο  πιο παθιασμένος αρχαιολόγος της εποχής του.  Εάν οι εργασίες του είχαν κάποια τσαπατσουλιά  ή αν οι ισχυρισμοί του δεν ίσχυαν μετά από έρευνα δεν είχε μεγάλη σημασία.

 Με την ενασχόληση του με το ιστορικό παρελθόν της Ελλάδας  πολλοί επιδίωξαν και ονειρεύτηκαν την μελέτη της αρχαιολογίας  που έγινε δημοφιλής και συναρπαστική.

Ο Σλήμαν ήταν αυτοδημιούργητος με κάθε έννοια της λέξης. Πρώτα δημιούργησε το μύθο του και μετά ανταποκρίθηκε σχεδόν σε όλες στις προσδοκίες του μύθου. Φοβερό!

Η ζωή του

Γεννήθηκε στη Γερμανία. Στα 19 του χρόνια κατέληξε στο Άμστερνταμ  μετά από ένα ναυάγιο. Βρήκε δουλειά  σε εμπορικό οίκο και κατάφερε να τον στείλουν στη Ρωσία το 1846. Είχε φυσικό ταλέντο με τις ξένες γλώσσες και η οικονομική του κατάσταση βελτιώθηκε θεαματικά.

Νεαρός Επιχειρηματίας

Το 1850 βρέθηκε στην Αμερική να τακτοποιήσει την περιουσία του νεκρού αδελφού του. Απέκτησε την Αμερικανική υπηκοότητα και δημιούργησε μεγάλη περιουσία με τον πυρετό χρυσοθηρίας.  Ίδρυσε τράπεζα και επένδυσε στο σιδηρόδρομο.  Το 1852 επέστρεψε στη Ρωσία, παντρεύτηκε και έκανε τρία παιδιά. Η περιουσία του πολλαπλασιάστηκε προμηθεύοντας όπλα στο Ρωσικό στρατό κατά τον Κριμαϊκό πόλεμο.

Ταξίδεψε στην Αίγυπτο, Ελλάδα, Μέση Ανατολή, Αφρική, Ινδία, Σιγκαπούρη, Κίνα, Ιαπωνία, Βόρεια και Νότια Αμερική. Από το 1863  άρχισε  να ασχολείται με το πάθος του: τον  Όμηρο και την Ελληνική  ιστορία. 

Το 1868, ο Σλήμαν επισκέφτηκε την Ιθάκη και την ανατολική Πελοπόννησο. Απογοητεύτηκε από την Ιθάκη, όπου δεν βρήκε το ανάκτορο του Οδυσσέα  αλλά επιβεβαίωσε ότι οι Μυκήνες και η Τίρυνθα πράγματι είχαν υπάρξει.

Μετά στράφηκε προς την Τροία του Όμηρου. Επισκέφτηκε την περιοχή  για πρώτη φορά το 1868 και αναγνώρισε το ύψωμα του Χισαρλίκ. Στην περιοχή έκανε ανασκαφές ο Φρανκ Κάλβερτ και τον παρότρυνε να ασχοληθεί συστηματικά. Ο Σλήμαν είχε τα χρήματα και έτσι ήρθαν σε συμφωνία και ξεκίνησαν τις ανασκαφές.

Είχε αποφασίσει ότι η Ελλάδα θα ήταν το σπίτι του και έτσι το 1869 επέστρεψε στην Αμερική για να πάρει διαζύγιο από τη σύζυγό του και αμέσως μετά παντρεύτηκε τη Σοφία Εγκαστρομένου, -  νύφη που του τη διάλεξε ο Αρχιεπίσκοπος της Μαντινείας. Την περνούσε τριάντα χρόνια.

Το 1870 ανέθεσε την κατασκευή του σπιτιού του στον  φίλο του Τσίλλερ το οποίο ολοκληρώθηκε μέσα σε δέκα χρόνια. Ο ρυθμός που επιλέχτηκε ήταν η αναγεννησιακή αρχιτεκτονική  και ονομάστηκε  Ιλίου Μέλαθρον που σημαίνει «Μέγαρο της Τροίας». (1)

Το τέλειο σπίτι για την γυναίκα του και για να εκθέτει το θησαυρό του

Την δεκαετία του ΄70 επισκέφτηκε την Τροία  αρκετές φορές. Το 1873 έκανε την εντυπωσιακή ανακάλυψη  τον Θησαυρό του Πριάμου,  τον οποίο έβγαλε κρυφά από την Τουρκία.

Το 1880 ο Θησαυρός του Πριάμου κατέληξε στο Μουσείο του  Βερολίνου όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου  - αλλά όχι πριν από τη γνωστή φωτογραφία της γυναίκας του της Σοφίας φορώντας όλο το θησαυρό! 

Το 1876, κατά τη διάρκεια της ανασκαφής, ο Σλήμαν ανακάλυψε την Μάσκα του Αγαμέμνονα και ο κόσμος για μια φορά ακόμα ενθουσιάστηκε. Ο Σλήμαν έσκαβε με δικά του χρήματα, όπως πάντα αλλά η τοποθεσία ανασκαφής ανήκε στην Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία και έτσι οι αρχές του έδωσαν μεν την άδεια ανασκαφής με την προϋπόθεση δε ότι θα παρακολουθείται από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές. Μπορεί να κλονίστηκε η εμπιστοσύνη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας με τον Σλήμαν όταν έμαθαν ότι δεν έδωσε τα μισά από τα ευρήματα του Χισαρλίκ στους Οθωμανούς όπως είχε δεσμευτεί . Σε κάθε περίπτωση σήμερα η μικρή συλλογή βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ο Σλήμαν έκανε μερικά ταξίδια ακόμα. Τις δύο τελευταίες φορές πήγε με τον εξαίρετο αρχαιολόγο Wilhelm Dorpfeld.  Στην τελευταία του  ανασκαφή του Σλήμαν του επισήμαναν ότι είχε πέσει έξω στους υπολογισμούς του με τον Θησαυρό του Πριάμου (είναι προγενέστερα του πολιτισμού της Τροίας κατά 1.250 χρόνια.)
Έγραψε στο Βασιλιά  για τις Μυκήνες : «Βρήκα τους σκελετούς του Αγαμέμνονα, της Κασσάνδρας, του Ευρυμέδοντα και των μελών της οικογένειας του Πέλοπα».

Η Κληρονομιά του

Ο Σλήμαν επικρίθηκε σκληρά για τον μη επιστημονικό τρόπο που έκανε ανασκαφές, για  τους θεατρινισμούς του και για τη συμπεριφορά του απέναντι σε αυτούς που τον βοήθησαν. 

Σίγουρα δεν ήταν τέλειος. Αλλά τι ζωή!  Ας μη ξεχνάμε, ότι ήταν ο πρώτος που ξεκίνησε στα βήματα του Ομήρου - πεπεισμένος ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια ήταν μια ιστορική αλήθεια - να αναζητήσει τα ίχνη  και να αναδείξει τον Ελληνικό πολιτισμό. 

Το Μαυσωλείο του

Το Μαυσωλείο του Σλήμαν στο Πρώτο Νεκροταφείο  δεν είναι απλώς μια σημαδούρα.  Είναι μια προσωπική μαρτυρία σε μάρμαρο.

Η συγγραφέας Brigitte Mannsperger σχολίασε ότι ήταν η  κορύφωση της αποθέωσης στην τελευταία  πράξη της θεατρικής παράστασης. 

 

Ο ίδιος ο Σλήμαν το σχεδίασε μαζί με τον φίλο του τον  αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ.

Ήταν τόσο πωρωμένος  με την αρχαιότητα που δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα άφηνε στην τύχη την τελευταία κατοικία του. Η ομοιότητα  με τον ναό της Νίκης δεν είναι τυχαίος. 

Η θέση του στο Πρώτο Νεκροταφείο θα ήταν καταπληκτική το 1900 έτσι όπως στέκεται πάνω σε ένα ύψωμα.

Πάνω από το θάλαμο ταφής το βλέμμα του Σλήμαν φαίνεται να κοιτάζει προς το λόφο του Φιλοπάππου. Το 1891 θα έβλεπε και την Ακρόπολη.

 Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη. Ο ίδιος ο Βασιλιάς παρευρέθηκε και αντίγραφα της Ιλιάδας και της Οδύσσειας τοποθετήθηκαν πάνω στο φέρετρο. Πάνω από την προτομή του διαφαίνονται τα γράμματα ΣΧΛΙΕΜΑΝΝ Ω_ ΗΡΩ. (2)

Υπάρχει μια  ζωφόρος στη βάση του ναΐσκου. Δεν είναι όμως στη σωστή θέση γιατί ο Σλήμαν ήθελε να φαίνεται. Οι τρεις πλευρές έχουν  παραστάσεις από τις μάχες από την Ιλιάδα, θεούς, τρίποδο και θυσία (νότια πλευρά), μια πομπή (ανατολική πλευρά). 

Δυτικό προσωπείο

Νότιο προσωπείο

Ανατολικό προσωπείο

Η βόρεια πλευρά είναι λίγο διαφορετική. Εδώ βλέπουμε τον Σλήμαν με καθημερινό ντύσιμο, φορώντας την κάσκα του, με την γυναίκα του στο πλάι του. Κρατάει την Ιλιάδα στο χέρι του και καθοδηγεί τους εργάτες   προκειμένου να  αποκαλύψουν  την Τροία και στην τελευταία παράσταση δείχνει τα άλογα  να σέρνουν τα πιθάρια του Πρίαμου.
 

Γιατί έναν κλασσικό ναό;

Ένας κλασσικός ναός ήταν αυτό που διάλεγε κάποιος του 19^ου  αιώνα και ο Σλήμαν ήταν άνθρωπος της εποχής του . Ο ναός ήταν  μεγαλοπρεπής  και έδινε την απαραίτητη βαρύτητα  αλλά και  την επιφάνεια  που χρειαζόταν για  να λαξευτεί η κληρονομιά του για τις μελλοντικές γενεές. 

Χάρτης

Τμήμα 4 / 581

Υποσημειώσεις

1.     Μπορείτε να διαβάσετε για την αρχιτεκτονική  και τα γενικά χαρακτηριστικά του  Ιλίου Μέλαθρον στο Wikipedia. Σήμερα στεγάζεται  στο Ιλίου Μέλαθρον το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών.

2.     Μήπως μπορείτε να μας βοηθήσετε;