ΦΑΝΗ ΧΙΛΛ, Η ΔΑΣΚΑΛΑ

Φανή Χιλλ

1799-1884

Τμήμα Προτεσταντών του Πρώτου Νεκροταφείου (Q2)

Η Φάνη Χιλλ μαζί με το σύζυγό της ίδρυσαν το σχολείο Χιλλ το οποίο λειτούργησε κάτω από τη διεύθυνσή τους πάνω από 50 χρόνια. Είναι από τα παλαιότερα σχολεία της Ελλάδας το οποίο λειτουργεί και σήμερα από την έκτη γενεά των Χιλλ. 

Πίσω από κάθε πετυχημένο άντρα κρύβεται μια δυναμική γυναίκα

Η Ζωή της Φανή Χιλλ

Η Φανή Μαρία Μίλιγκαν, η μεγαλύτερη των 9 παιδιών γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη από εύπορους γονείς με Ιρλανδική καταγωγή. Το 1821 γνώρισε και παντρεύτηκε το Ιωάννη Χένρι Χιλλ, τραπεζικός υπάλληλος και Διευθυντής του Επισκοπικού κατηχητικού σχολείου. Ήταν και οι δύο νέοι, δραστήριοι και θρήσκοι.

Ιωάννης  Χένρι Χιλλ

Το 1829 ο Προτεστάντης-Επισκοπικός επίσκοπος της Αμερικής πρότεινε στους δυο Αμερικανούς, τον Ρόμπερτσον (1) και τον χειροτονημένο Χιλλ να πάνε στην Ελλάδα δίνοντας τους  πολύ συγκεκριμένες οδηγίες:  "Επ΄ ουδενί δεν πρέπει να πείτε ή να γράψετε ή να κάνετε κάτι που να δίνει την εντύπωση ότι επισκεφτήκατε τους ΄Ελληνες για το σκοπό να παρουσιάσετε άλλη μορφή Χριστιανισμού ή άλλη εκκλησία εκτός από αυτήν που έχουν ανατραφεί… Προσέξετε μην κάνετε σαρωτική κριτική ή κατά μέτωπο επίθεση. Αντί αυτού πασχίσετε σταθερά και ταπεινά με το πνεύμα των ταπεινών  …" 

Εντούτοις,  η σκόνη της Ελληνικής επανάστασης δεν είχε ακόμα κατακάτσει όταν οι Ιεραπόστολοι κατέφθασαν  στην Ελλάδα από Αγγλία, Γαλλία  χωρίς να λάβουν υπόψη τους την δύναμη και την επιρροή της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας—όπου η οποιαδήποτε απιστία των Ελλήνων στην εκκλησία τους εκλαμβάνονταν ως απιστία στο ίδιο το έθνος.  

Η Φανή και ο σύζυγός της δεν ξέχασαν τα λόγια του όταν πάτησαν τα πόδια τους στην Ελλάδα. Η πρώτη φροντίδα τους ήταν να μάθουν την Ελληνική γλώσσα και παρακολούθησαν μαθήματα στην Τήνο. 

Το 1831 μετακόμισαν στην Αθήνα και εστίασαν σε έναν τομέα που η Νέα Χώρα χρειαζόταν πραγματικά μεγάλη ενίσχυση —στην εκπαίδευση των Ελληνόπουλων. Μαζί τους έφεραν την κυρία Ιουλία, τη δασκάλα, και έφεραν ακόμα δικό τους τυπογράφο τον Μπρίγχαμ.

Στην αρχή λειτούργησε το σχολείο στο υπόγειο του σπιτιού τους, σ’ έναν φράγκικο πύργο κοντά στην σημερινή οδό Χιλλ. Τις πρώτες εβδομάδες είχαν 20 εγγραφές αλλά μέσα σε δύο μήνες οι εγγραφές έφτασαν στα 167!  

Το πρώτο σχολείο που λειτούργησε στο υπόγειο.

Ο Χιλλ ανέλαβε το τμήμα αρρένων ενώ η Φανή με τη δασκάλα της, την Ιουλία, ανέλαβαν  το τμήμα θηλέων. (2)

Η Ιουλία δίδασκε πλέξιμο ενώ η Φανή δίδασκε ανάγνωση και απαγγελία. Η οικογένεια Χιλλ ήταν ιδιαίτερα προσεκτικοί με την επιλογή των κειμένων της Βίβλου λόγω της καχυποψίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας. (3)

Αργότερα, το 1833 φιλοξενήθηκε σ’ ένα μεγάλο διώροφο οίκημα κοντά στην Πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς το οποίο είχε σχεδιαστεί από τον αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη.

Φωτογραφία από το Μουσείο Μπενάκη: Αθήνα

1839-1900. 

Ενώ το 1834 μεταφέρθηκαν στο νέο οίκημα που ήταν γωνία Ναυάρχου Νικόδημου και Θουκυδίδου, στη σημερινή διεύθυνση αλλά το κτίριο είναι διαφορετικό από το σημερινό. (4)  Το 1835 ιδρύθηκε το πρώτο νηπιαγωγείο στην Ελλάδα. Τα σχολεία τους είχαν φτάσει να απασχολούν 19 εκπαιδευτικούς — μερικοί δε ήταν συγγενείς της Φανής. Πιθανόν το μέλλον του σχολείου οφείλεται στην τότε μεγάλη της οικογένεια... διότι οι ίδιοι ποτέ δεν απέκτησαν δικά τους παιδιά. 

Το σχολείο το 1830 

Κρίση ανάπτυξης

Το 1846  αυξήθηκε σημαντικά η λαϊκή αντιπολίτευση εναντίον των Ιεραποστόλων. Οι θερμόαιμοι Ευαγγελιστές όπως ο Ιωνάς Κίνγκ έγιναν στόχοι της Ελληνικής εκκλησίας με διάφορα δημοσιεύματα κιτρινισμού σκορπίζοντας στην μικρή κοινωνία της Αθήνας άκριτο μίσος. Μάλιστα, το 1846 ο Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης έγραψε κείμενο ονομάζοντάς τους “Satanic Heresiarchs” το οποίο συνυπέγραψε ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων καθώς και άλλοι επίσκοποι.

Ενεπλάκη και η Χιλλ όταν η εφημερίδα ‘Ο Αιών’ αποκάλυψε ένα γράμμα της   το οποίο και δημοσίευσε ο εκδότης όπου φαινόταν ότι προσπαθούσε η Χιλλ να καθησυχάσει τους Επισκοπικούς της Αμερικής οι οποίοι είχαν τις αμφιβολίες για τον Ευαγγελικό χαρακτήρα του σχολείου.

Αλλά κι οι Ιεραπόστολοι μπήκαν στο παιχνίδι και συναγωνίζονταν μαζί με τις αντιπαλότητες των ευρωπαϊκών δυνάμεων. Δύο φατρίες ξεπρόβαλαν. Στη μία συμπεριλαμβανόταν από  Άγγλους και  Γάλλους και ήταν φιλική προς τις δυτικές δυνάμεις (με υπερασπιστές τον Σπ. Τρικούπη και ο Αλ. Μαυροκορδάτο) και η άλλη φατρία ήταν φιλική προς την Τσαρική Ρωσία. Η Ελληνική Ορθόδοξοι εκκλησία επηρεαζόταν από τους Ρώσους. Ενώ οι δύο φατρίες δεν ελάμβαναν καθόλου υπόψη τους, τους  Αμερικανούς Ιεραπόστολους.

Η Φανή ήταν τόσο απεγνωσμένη από τις επιθέσεις που έκλεισε το σχολείο για μερικούς μήνες το 1842. Μετά από έρευνα και λόγω της καλής διαμαρτυρίας της οικογένειας Χιλλ η κυβέρνηση υποστήριξε την οικογένεια και το σχολείο. Εξ άλλου οικογένειες όπως του Τρικούπη, Μπότσαρη, του Σκουζέ, του Μιαούλη, του Μαυρομιχάλη και του Κριεζή είχαν ιδίαν άποψη.

Η Φανή Χιλλ με τις μαθήτριες της το 1865

Όταν ξανάνοιξε το σχολείο κράτησε μόνο το νηπιαγωγείο και το δημοτικό για τα κορίτσια. Ο σύζυγος της Φανής ήταν πλέον εκκλησιαστικός αντιπρόσωπος της Μεγάλης Βρετανίας αφήνοντας τη σύζυγό του επικεφαλής του σχολείου έως το 1869 όταν εγκαινίασε την ίδρυση σχολείου για εκπαιδευτικούς.
Το 1884 η οικογένεια Χιλλ εγκαινίασε το σχολικό οικοτροφείο. Οι χρηματοδότες της Αμερικής όμως δεν το είδαν με καλό μάτι.

                                                       

Ποια ήταν η Φανή Χιλλ;

Η ίδια ήταν πάντα ένα βήμα μπροστά. Προκειμένου να κατευνάζει πιθανές αντιδράσεις των Ελλήνων Ορθοδόξων η Φανή πάντα είχε τις πόρτες τις ανοικτές, έτσι όποιος ήθελε μπορούσε να παρακολουθήσει πως γινόταν το μάθημα.

Μπορεί η Φανή να μην έγραψε τα απομνημονεύματά της αλλά φρόντισαν οι επισκέπτες των πρώτων χρόνων και την ανέφεραν σε δικά τους κείμενα. Ο John Lloyd Stephens (συγγραφέας, διπλωμάτης και εξερευνητής) ο οποίος επισκέφτηκε την Ελλάδα τέλη του 1830 έγραψε με θαυμασμό για την διδασκαλία της, την αντίληψη που είχε για την Αγγλική γλώσσα, τους μαθητές αλλά και για το τακτ της. Ο  Stephens πρόσεξε ότι σε μια αίθουσα διδασκαλίας είχε κρεμαστεί πινακίδα, "Να φοβάστε τον Θεό, να τιμάτε τον Βασιλιά". Ο ίδιος έγραψε ότι "τα κορίτσια αποφοιτούσαν χωρίς θρησκοληψίες, ανοησίες, γελοιότητες και παραλογισμούς."  Η Φ. Χιλλ θα το διατύπωνε μάλλον πιο διπλωματικά.

Όπως και η Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, ονομαστή ως "Η Κυρία με το Φανάρι", όταν επισκέφτηκε την Αθήνα το 1849-1850 έμεινε με τις καλύτερες εντυπώσεις. Η "ιδανική γυναίκα" έγραψε,  "Από που έρχονται δεν ξέρω. Δεν έχω ξαναδεί ... η μεγαλύτερη τους δόξα είναι ότι δεν έχουν μετατρέψει (σε άλλη θρησκεία) στα 20 χρόνια του ούτε μια ψυχή… Αυτό ονομάζεται ιεραποστολή— οι υπόλοιποι είναι θεολόγοι".

Θα μπορούσε αυτό να είχε γραφτεί πάνω στον τάφο τους. Ο Δήμος Αθηναίων ανέλαβε  τα έξοδα του μνημείου όταν πέθανε ο σύζυγός της το 1882 και το 1884 συμπληρώθηκε το όνομα της Φανής. Στον επιτάφιο γράφει, 'Με παντοτινή ευγνωμοσύνη από το Δήμο Αθηναίων'. Μπορεί να συμπληρώθηκε το όνομά της αλλά η συνεισφορά της Φανής Χιλλ στην Ελλάδα  είναι μνημειώδης, είχε διδάξει πάνω από 5,000 κορίτσια!

Σήμερα η Σχολή Χιλλ λειτουργεί ως ιδιωτικό νηπιαγωγείο και δημοτικό. Και όπως τότε, έτσι και σήμερα πολλά παιδιά της είναι των επωνύμων.

Το όνομά της βρίσκεται κάτω από την οριζόντια γραμμή.

Υποσημειώσεις:

(1) Ο Ρόμπερτσον με την οικογένεια του μετακόμισαν στη Σύρο.

(2) Το δικαίωμα της Ελληνίδας για συμμετοχή στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση κατοχυρώθηκε νομοθετικά το 1834 αλλά σύμφωνα με την απογραφή του 1879 ο αναλφαβητισμός των Ελληνίδων βρισκόταν στο ποσοστό του 93%.

(3) Η αγάπη των Προτεσταντών για τη μελέτη της Βίβλου και την ερμηνεία της δεν συμβαδίζει με τον Ορθόδοξο τρόπο.

(4) Σύμφωνα με το Dream and Reality: Danish Antiquaries, Architects, and Artisans της Ida Haugsted, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ήταν ο αρχιτέκτονας.

(5) Από το κείμενο Incidents of Travel in Greece, Turkey, Russia, and Poland από τον John Lloyd Stephens, p.67.

(6) Από  Florence Nightingale in Egypt and Greece: Her Diary and "Visions” του Michael D. Calabria.
Πηγές:

7. American Missionaries in Greece,(https://www.jstor.org/)
8. https://www.hillarchive.gr/archive/fwtografiko-arxeio/page/8.html