1874 - 1958
 |
| Προτεσταντικό Τμήμα 10 σειρές πάνω από την είσοδο |
Ο Bert Hodge Hill ήταν διευθυντής στην Αμερικανική Σχολή των Κλασικών Σπουδών σχεδόν από τα
πρώτα χρόνια της ίδρυσής της και για είκοσι χρόνια. Το όνομα του θα είναι πάντα
συνδεδεμένο με την αρχαία Κόρινθο όπου η μεθοδολογία του οδήγησε στην υιοθέτηση
της αυστηρής τεκμηρίωσης των ανασκαφών.
Ο Bert επέλεξε να ζήσει στην Ελλάδα μέχρι τον θάνατό του το 1958. Διακρίθηκε κατά τη διάρκεια των δύο πολέμων
και την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922. Ήταν εργατικός και πολύ δημοφιλής. Δυστυχώς, η διστακτικότητα (ή ανικανότητα) να ολοκληρώσει και να δημοσιεύσει τα κείμενα του οδήγησε στην απόλυσή από τη θέση του διευθυντή της Αμερικανικής Σχολής
Κλασικών Σπουδών.
Αν ο γάμος του με την αρχαιολόγο, Ida Thallon, ήταν ασυνήθιστος απέδειξε ότι ήταν ευτυχισμένος και ενώ δεν έγινε super star όπως ο καλός του φίλος και αρχαιολόγος, Carl Blegen, η ζωή του ήταν γεμάτη περιπέτειες. Η ζωή του στην Ελλάδα και στην Σχολή μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε τα πρώτα χρόνια της Σχολής και τις δυσκολίες που είχε με τις ανασκαφές στην Κόρινθο όπου ο Bert εργάστηκε μέσα στις λάσπες και στους βούρκους και αγωνίστηκε με την τοπική κοινωνία προκειμένου να φέρει εις πέρας το έργο του.
Η ζωή
του
Ο Bert Hodge Hill γεννήθηκε στο Bristol Vermont στις 7 Μαρτίου το 1874. Ήταν κάτοχος
του Bachelor of Arts και στη συνέχεια απέκτησε το Μεταπτυχιακό του από New York’s Columbia Πανεπιστήμιο το 1900. Ποτέ δεν απέκτησε Phd. Από το 1901 έως το 1903 έγινε μέλος της Αμερικανικής Σχολής
των Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα ένα Ινστιτούτο που μόλις πριν από εννιά χρόνια είχε
ανοίξει τις πόρτες του. Η παραμονή του στην
Σχολή άλλαξε τη ρότα της ζωής του.
 |
| Ο Bert σε νεαρή ηλικία |
Τα αρχαιολογικά
Ινστιτούτα στην Ελλάδα
Όταν η Αμερικανική Σχολή ιδρύθηκε το 1881 υπήρχε
ήδη η Γερμανική Σχολή η οποία ιδρύθηκε το 1872 και η Γαλλική Σχολή η οποία
ιδρύθηκε επί Κωλέττη, το 1846. Μέχρι να ιδρυθούν οι αρχαιολογικές σχολές οι αρχαιολογικοί
χώροι ήταν μαγνήτες για κλέφτες, επισκέπτες ή και ερασιτέχνες αρχαιολόγοι όπως
τον Heinrich Schliemann και τον Sir Arthur Evans. Η Ελληνική Αρχαιολογική
Υπηρεσία (1834) και η Αρχαιολογική Εταιρεία
(1837) που αποτελείτο από ΄Έλληνες αρχαιολόγους
και πολίτες με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα αρχαία είχαν κάνει ότι μπορούσαν με τα
μέσα που υπήρχαν - ακόμα είχαν επιχορηγήσει κάποιες ανασκαφές. Αλλά το κράτος δεν
είχε την οικονομική δυνατότητα να πραγματοποιούν
ανασκαφές ούτε βέβαια να περιφρουρούν όλους τους χώρους. Δίνοντας στα ινστιτούτα ή στις σχολές την άδεια
να λειτουργήσουν σαφώς πρόσφερε λύση ενώ οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι ένιωθαν σαν κληρονόμοι του πολιτισμού.
Σήμερα υπάρχουν 19 σχολές ή ινστιτούτα στην Ελλάδα κάτω από την αιγίδα
του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού. (1) Άλλοτε
συνεργάζονται μεταξύ τους άλλοτε υπάρχει σχετική αντιπαλότητα γιατί όλες οι ανασκαφές στηρίζονται στην απόφαση του
Υπουργείου. Η επιλογή για το ποια σχολή ή ποιο ινστιτούτο θα κάνει την ανασκαφή
εξαρτάται με το ποιος μπορεί να πληρώσει τα περισσότερα λεφτά. Ακολούθως, οι
Σχολές ή τα ινστιτούτα στηρίζονται στην επιχορήγηση από πανεπιστήμια και δωρητές. Καθώς επίσης είναι πολύ κρίσιμο να υπάρχουν δημοσιεύσεις για τα
ευρήματα από τους αρχαιολόγους.
Ωστόσο, η κυβέρνηση έχει κατά βάση απαγορέψει
να ταξιδεύουν τα ευρήματα στο εξωτερικό αλλά πάντα υπήρχε και υπάρχει ένα παραθυράκι ώστε οι δωρητές να λαμβάνουν
αντικείμενα προκειμένου να τα παρουσιάσουν στο
κοινό. (2)
Όταν
ο Bert ήταν μέλος της
Αμερικανικής Σχολής- τότε που είχε μόνο 15 μαθητές- ήταν ένα σχετικά μικρό νεοκλασικό
κτίριο στο Κολωνάκι.
 |
| Η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών το 1902 όταν είχε 15 μαθητές |
«Το 1879, μια ομάδα Αμερικανών επιστημόνων, σε συνεργασία
με κορυφαίους επιχειρηματίες, συναντήθηκαν για να εκφράσουν το κοινό ενδιαφέρον
τους για την προώθηση των κλασικών σπουδών στην Ελλάδα. Το όραμά τους
εκπληρώθηκε το 1881, όταν ορίστηκε μια πενταμελής επιτροπή με σκοπό την ίδρυση
της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα. Η ιδρυτική συνάντηση αυτής
της επιτροπής πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1882 για να προσδιορίσει την
αποστολή της Σχολής με τη συνεργασία και τη συμβολή ενός μεγάλου αριθμού
συνεργαζόμενων κολεγίων και πανεπιστημίων της Αμερικής. Ο ποιητής και Καθηγητής του Harvard, Eliot Norton ήταν ιδρυτικό μέλος. (3) Η Αμερικανική
Σχολή ιδρύθηκε ως νομικό πρόσωπο στην Κοινοπολιτεία της Μασαχουσέτης στις 23
Μαρτίου 1886, το καταστατικό της υπεγράφη το Μάιο του 1887 και ο θεμέλιος λίθος
της έδρας της στην Αθήνα τοποθετήθηκε στις 12 Μαρτίου 1887. Ο Πρωθυπουργός της
χώρας τότε, ο Χαρίλαος Τρικούπης προσέφερε στην Σχολή μια έκταση δίπλα σε
εκείνη που είχε ήδη παραχωρήσει στους Άγγλους για τη δημιουργία της Βρετανικής
Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα. Κάποια στελέχη της Αμερικανικής Σχολής
πίστευαν πως η θέση ήταν απομακρυσμένη από το κέντρο της Αθήνας, ωστόσο όλοι
συμφώνησαν πως προσέφερε μια μαγευτική θέα στην Ακρόπολη και στα γύρω μνημεία. Τελικά αποδέχτηκαν την προσφορά της γης.
 |
| Η συγκοινωνία της Αθήνας το 1882 |
Το 1882 η πρώτη ομάδα σπουδαστών έφτασαν στην
Ελλάδα. Το 1885 έγινε δεκτή η πρώτη γυναίκα. Το 1896 άρχισαν οι πρώτες ανασκαφές
στο Θορικό και στην Κόρινθο. Οι σπουδαστές που ήρθαν δημιούργησαν φιλίες και επαγγελματικά
δίκτυα που θα κρατούσαν μία ζωή. Οι περισσότεροι - το 95% - έγιναν καθηγητές σε Αμερικανικά Πανεπιστήμια ή
σε Ινστιτούτα. Έτσι όσο περνούσε ο καιρός η Αμερικανική Σχολή δημιούργησε ένα δίκτυο
από ειδικούς και χορηγούς.
Που να φανταζόταν ο Bert ότι μια φοιτήτρια που παρακολουθούσε
μαθήματα το 1901-1902 θα γινόταν και σύζυγός του.
Ο Bert επέστρεψε στην Αμερική το 1903 προκειμένου να γίνει βοηθός επιμελητής των
Κλασικών Αρχαιοτήτων στην Βοστόνη στο Μουσείο της Βοστόνης και παράλληλα Λέκτορας στο Wellesley College.
Αν ο ξαφνικός θάνατος του Διευθυντή της
Σχολής, Theodore Heermance, δεν συνέβαινε το 1905 ο Bert πιθανόν να έμενε στην Βοστόνη. Αλλά ο θάνατος
του Διευθυντή άφησε τη Σχολή ακέφαλη - η οποία όμως είχε ιδιαίτερο βάρος. Εκεί που οι αρμόδιοι έψαχναν απεγνωσμένα για αντικαταστάτη
προτάθηκε το όνομα του Bert από την
Επιτροπή της Σχολής. Είχε καλή συστατική επιστολή από το Πανεπιστήμιο του Vermont αν και σημείωσε ότι ο Bert δεν υποβάλλει τις εργασίες του
μέσα στις προθεσμίες. Ωστόσο, η συστατική επιστολή ανέφερε ότι ήταν συμπαθής και ευχάριστος και εφευρετικός.
Ο Bert έπρεπε να παραιτηθεί από το Μουσείο της Βοστώνης γιατί έπρεπε να είναι υπεράνω κάθε υποψίας ως διευθυντής της Σχολής. Κανένα μουσείο με σημαντική
συλλογή αρχαιοτήτων ήταν υπεράνω κάθε υποψίας. Ειδικά όταν έπρεπε να απαντήσουν
πως απέκτησαν ή γιατί είχαν τέτοια συλλογή Ελληνικών αρχαιοτήτων.
Ο ρόλος του Διευθυντή συμπεριλάμβανε κοινωνικές
εκδηλώσεις, καθώς και καλές σχέσεις με τον
Διευθυντή των Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού.
Οπωσδήποτε έπρεπε να υποστηρίζει τις προσπάθειες
των μαθητών του ως επιστήμονας αλλά και ως κηδεμόνας. Εκείνα τα χρόνια του τύφου και της ελονοσίας ο διευθυντής
ήταν αυτός που θα ασχολούνταν με τους άρρωστους μαθητές του και με την
μετακομιδή των αποβιωσάντων.
Τότε ο ίδιος ασχολήθηκε με τις σήτες στα παράθυρα και ακόμα
και την επέκταση της Σχολής.
 |
| 1922: Τα δύο κτίρια από αριστερά ανήκουν στην Αμερικανική Σχολή. Η Βρετανική Σχολή ιδρύθηκε το 1886 κι είναι από δεξιά. |
Επίσης, είχε τις ανασκαφές στην Κόρινθο όπου η
Σχολή είχε την αποκλειστικότητα από το 1896 υπό την εποπτεία του Υπουργείου
Πολιτισμού και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κορινθίας. Ήταν κόρη οφθαλμού της Σχολής και η
μεγάλη αγάπη του Bert.
Κόρινθος
Η διάταξη της Αρχαίας Κορίνθου ήταν ένα μυστήριο
το 1890. Η Betsey A. Robinson στο βιβλίο Histories of Peirene: A Corinthian Fountain in three Millennia αναφέρει: «Το μόνο ορατό μνημείο το οποίο είχε διατηρηθεί διαμέσου των αιώνων στο τοπίο ήταν αυτό του αρχαϊκού ναού του Απόλλωνα. Όλος ο υπόλοιπος χώρος βρισκόταν κάτω από
μέτρα αποθέσεων που με τους αιώνες είχε δημιουργήσει η διάβρωση από τις πλαγιές
του Ακροκορίνθου.
Η Σχολή αγόρασε το σπίτι του Κορίνθιου
Γεωργίου Τσέλλιου, (και σε αυτό το σπίτι έμειναν οι αρχαιολόγοι στη συνέχεια) που είχε κτίσει
σπίτι πάνω από την Πειρήνη. Ο Τσέλλιος είπε στους αρχαιολόγους ότι στην αυλή είχε ένα
πολύ περίεργο πηγάδι. Το νερό του δεν ήταν στάσιμο αλλά τρεχούμενο. Οι
αρχαιολόγοι κατέβηκαν στο πηγάδι και βρέθηκαν μπροστά στην πρόσοψη της Πηγής Κρήνης Πειρήνης. Όλη η έκταση του
αρχαίου οικισμού ήταν διάτρητη από πηγάδια. Οι άνθρωποι της περιοχής ήξεραν πού ακριβώς έπρεπε να σκάψουν για να
βρουν νερό.
Η Πειρήνη ήταν η πηγή της ζωής του οικισμού.
Έχοντας εντοπίσει την Πειρήνη, οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν, ακολουθώντας την
περιγραφή του περιηγητή Παυσανία, να ταυτίσουν τα υπόλοιπα μνημεία στον χώρο με
σχετική σιγουριά και ευκολία». Εντούτοις, τα νερά ήταν μολυσμένα. Και η
ελονοσία και ο τύφος ήταν συνηθισμένο φαινόμενο.
Ο
αγώνας του Bert
Ο Bert ο
οποίος αγωνίστηκε για την Πειρήνη, τόσο όσο αφορούσε το μνημείο, την ανασκαφή
και τη συντήρησή του, αλλά και όσο αφορούσε τη σχέση του με τους κατοίκους του
χωριού - καθώς το νερό της Πειρήνης τροφοδοτούσε το χωριό όταν ήρθαν οι
Αμερικανοί. Ο Bert πρότεινε το χλώριο για να
απολυμάνει το νερό. Στη συνέχεια έκλεισαν τα πηγάδια μετά από μεγάλο αγώνα με
τους κατοίκους και τέλος φρόντισαν για την απορροή των λιμναζόντων υδάτων ώστε
να λυθεί η μάστιγα της ελονοσίας και του τύφου.
Οι ανασκαφές της Κορίνθου είχαν μάλιστα τόσο
μεγάλη απήχηση στην Αμερική, που το 1932, με την προσφορά της εύπορης Αda Small Moore, (κόρη
και σύζυγος μεγαλοδικηγόρων) χτίστηκε το Μουσείο της Κορίνθου, το οποίο αργότερα παραχωρήθηκε από την Αμερικανική Σχολή
στο Ελληνικό Δημόσιο.
 |
| Η Πηγή Κρήνης Πειρήνης μετά την εκσκαφή |
 |
| Εδώ βλέπουμε πόσο χώμα και πέτρα έπρεπε να αφαιρεθεί και να μεταφερθεί σε χωράφια που αγόρασε η Σχολή για ακριβώς αυτόν τον λόγο. |
Ο Carl Blegen και Bert Hodge Hill
Δίπλα στον Bert βρέθηκε ο αρχαιολόγος Carl Blegen ο οποίος έμαθε την τέχνη της
ανασκαφής στην αρχαία Κόρινθο και διενήργησε ανασκαφές στον κεντρικό
αρχαιολογικό χώρο και στον Ακροκόρινθο και στο Κοράκου, στον χώρο όπου
βρισκόταν το επίνειο της μυκηναϊκής Κορίνθου.
 |
| Ο Carl Blegen με τον Bert Hodge Hill |
1924
και ο Γάμος του
Παντρεύτηκε ο Bert την Ida Thallon γύρω στα 50 του. Πιθανόν να
έμενε εργένης αλλά ο καλός του φίλος, ο Carl Blegen ερωτεύτηκε, την Elizabeth Pierce η οποία αρνήθηκε την πρότασή του στην αρχή γιατί είχε σχέση
και συζούσε με την καθηγήτρια της, την ακαδημαϊκό
Ida Thallon η οποία ήταν 13 χρόνια μεγαλύτερη της.
Ωστόσο, ο Blegen κατέστρωσε ένα σχέδιο. Θα παντρευόταν την Elizabeth Pierce και ο Bert θα
παντρευόταν την ερωμένη της την Ida. Έτσι
όλοι έμειναν μαζί και οι τέσσερεις τους
συναποτέλεσαν μια ασυνήθιστη σχέση που ονομάσθηκε «το Κουαρτέτο».
 |
| Ida Thallon Hill |
1926:
Κρίση
Το 1926 δημιουργήθηκε η πρώτη κρίση στην επαγγελματική
τους σχέση με τη Σχολή. Το θέμα που προέκυψε ήταν ότι ο Bert δεν είχε δημοσιεύσει τα κείμενά
του για την Αρχαία Κόρινθο. Ο ίδιος δικαιολογήθηκε ότι ένιωθε ότι δεν είχε ανακαλύψει
αρκετά ευρήματα για να δημοσιεύσει.
Ο Καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο Princeton, και Επικεφαλής της Επιτροπής της Σχολής, Edward Capps, (4) το 1923 του απαγόρεψε να συμμετέχει στις ανασκαφές μέχρι να δημοσιεύσει. Ούτε τότε δημοσίευσε ο Bert. Τελικά, αναγκάστηκε να τον απολύσει από τη θέση του διευθυντή. Η αναβλητικότητα του ήταν αδικαιολόγητη ειδικά για την θέση που κατείχε και τις υποχρεώσεις του. Γνώριζε καλά, ο ίδιος, ότι οι δημοσιεύσεις των αρχαιολόγων ήταν αυτές που έφεραν τις επιχορηγήσεις στη Σχολή.
Το κουαρτέτο
ενοχλήθηκε κατ΄ αρχήν. Στην συνέχεια η επιτροπή της Σχολής διόρισε τον φίλο
του, τον Carl Blegen στην θέση του για ένα χρόνο. Έζησαν την υπόλοιπη ζωή τους κοντά στη Σχολή επί
της Πλουτάρχου – ένα σπίτι που αγόρασε η Elizabeth, η σύζυγος του Blegen to 1931. Εκεί στην οικία τους δέχονταν μαθητές,
ακαδημαϊκούς και άτομα της Αμερικανικής πρεσβείας.
 |
| Πλουτάρχου 9. Η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών το κληρονόμησε. |
|
Σήμερα είναι η έδρα του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου το οποίο επιδιώκει την |
Το ενδιαφέρον του Bert για την Κόρινθο ποτέ δεν αμβλύνθηκε.
Ήταν πάντα έτοιμος να μοιραστεί τις
γνώσεις και τις συμβουλές του και ήταν εκεί
όταν κτίστηκε το μουσείο το 1932.
Ο Bert έκανε ανασκαφές στην Κύπρο τα χρόνια 1932 και
1934 και το 1952 υπό την αιγίδα του University of Pennsylvania και ο Carl Blegen έκανε ανασκαφές στην Τροία και
στην Πύλο υπό την αιγίδα του University of Cincinnati.
 |
| Ο Bert το 1930 |
Το 1936 ο Bert ταξίδεψε στην Αμερική και εργάστηκε ως Λέκτορας του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής.
Ήταν μέλος του ΔΣ στο Κολλέγιο Αθηνών από το
1925 (5) και
κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου παρέμεινε στην Ελλάδα. Το 1940 σχηματίστηκαν
Επιτροπές Απόκρυψης και Ασφάλισης Αρχαιοτήτων για
όλα τα μουσεία της Ελλάδας όπου μέλος της ήταν και ο Bert για την προστασία του
Αρχαιολογικού Μουσείου της Κορίνθου.
Επίσης, πρόσφερε την βοήθεια του στην οργάνωση
του Ερυθρού Σταυρού της Αμερικής όπου υπεύθυνος ήταν ο Edward Capps, ο υπεύθυνος της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών. Το
1947 του δόθηκε ο τίτλος Επίτιμος Διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής.
Η Ida, η
σύζυγος του, πέθανε το 1954 ενώ ταξίδευε με την Elizabeth. Το 1958 πέθανε κι ο Bert. Άφησε
όπως κι οι άλλοι του Κουαρτέτου τις σημειώσεις του τα προσωπικά και επαγγελματικά
του έγγραφα στην Σχολή.
Ο Bert ήταν άνθρωπος των έργων. Εν τέλει οι περιβόητοι σημειώσεις για τα
αρχαία της Κορίνθου εκδόθηκαν το 1964 αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του.
Υποσημειώσεις:
(1) Γαλλική Σχολή Αθηνών, (1846) Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο
Αθηνών (1874), Αμερικάνικη
Αρχαιολογική Σχολή Κλασικών Σπουδών (1881), Βρετανική Σχολή
Αθηνών (1886), Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1898), Ιταλική
Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών (1909), Σουηδικό
Ινστιτούτο Αθηνών (1946), Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα (1975), Καναδικό
Ινστιτούτο στην Ελλάδα (1976), Ολλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών (1976), Αυστραλιανό
Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών (1981),
Φινλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών (1984), Βελγική
Σχολή Αθηνών (1985) Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών (1989) Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα (1992), Ιρλανδικό Ινστιτούτο Ελληνικών Σπουδών (1995), Πολωνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο
στην Αθήνα (2017), Γεωργιανό Ινστιτούτο Αθηνών (1998) Το
συγκεκριμένο Ινστιτούτο δεν λειτουργεί.
(2) Το κείμενο μας για την
Ντόλλυ Γουλανδρή αναφέρεται στα κλεμμένα αρχαία
Βλ: https://athensfirstcemeteryingreek.blogspot.com/2025/03/blog-post_13.html
(3) O Charles Eliot Norton ίδρυσε το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αμερικής το 1879, το οποίο ήταν
ανοιχτό για όλους τους αρχαιολόγους και για όσους είχαν πάθος για την
αρχαιολογία. Για περισσότερα για την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών :A History of the American School of Classical Studies at
Athens, edited by Jenifer Neils.
(4) Diogos, Konstantinos “Americanization” through Philanthropy: The Role of
American Red Cross and American YMCA in Greece during 1918-1920 σελ. 24.
file:///C:/Users/User/Downloads/8813-24416-1-PB.pdf
(5) Στις 13 Αυγούστου 1925 τα μέλη
της Ιδρυτικής Επιτροπής συνεδρίασαν και αποφάσισαν την σύσταση
Σωματείου με όνομα «Ελληνοαμερικανικόν Εκπαιδευτικόν Ίδρυμα», εγκρίνοντας και
το καταστατικό του. Οι σκοποί: Α) Η αρμονική ανάπτυξις των πνευματικών, ηθικών
και σωματικών δυνάμεων ως και του χαρακτήρος των Ελληνοπαίδων συμφώνως προς
τους νόμους του ελληνικού κράτους και την αντίληψιν της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Β) Η εντός των ανωτέρω πλαισίων προαγωγή πάσης φύσεως πολιτιστικών εκδηλώσεων
και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανόμενης και της επιμορφώσεως και
εκπαιδεύσεως ενηλίκων.
Πηγές:
Η καλύτερη πηγή για τον Bert Hodge Hill και το κουαρτέτο είναι η ίδια η Αμερικανική
Σχολή Κλασικών Σπουδών. Η Αρχαιολόγος Natalia Vogeikoff-Brogan και το βιβλίο From the Archivist's Notebook προσφέρει πλούτο πληροφοριών για τη Σχολή και τα αρχεία τους. https://nataliavogeikoff.com From the
Archivist's Notebook
https://www.ascsa.edu.gr/uploads/media/Histories_of_Peirene_Sample.pdf A must read about the fountain
with excellent photos and information.
--https://www.archaeological.org/archaeologists-you-should-know-bert-hodge-hill/
https://nataliavogeikoff.com/2014/02/14/my-heart-is-beating-february-13-1923/
https://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/bios/Hill_Ida%20Thallon.pdf
https://chpl.org/blogs/post/tbt-carl-blegen/
https://www.ascsa.edu.gr/index.php/archives/history-of-the-american-school-1882-1942-chapter-i
https://www.ascsa.edu.gr/index.php/archives/history-of-the-american-school-1882-1942-chapter-ii
και
https://www.ascsa.edu.gr/index.php/archives/history-of-the-american-school-1882-1942-chapter-iv
LIFO:
Κοκκίνη Μερόπη, Τα ημερολόγια των Αμερικανών Αρχαιολόγων που έσκαψαν στην
Κόρινθο ψηφιοποιούνται για πρώτη φορά (2020) https://www.lifo.gr/culture/arxaiologia/ta-imerologia-ton-amerikanon-arhaiologon-poy-eskapsan-stin-korintho
