ΑΥΤΑ ΤΑ ΟΣΤΑ

Αυτά τα οστά...

Όταν ξεκινήσαμε την εξερεύνηση στο νεκροταφείο νομίζαμε ότι εφόσον κάποιος είχε θαφτεί στο 'Πρώτο' αν  το ψάχναμε  θα βρίσκαμε το μνημείο. Δεν είχαμε λάβει υπόψη μας ότι τα μνημεία και το περιεχόμενό τους μπορούσαν να μεταφερθούν. 

Οι αιτίες:

Εάν δεν υπάρχουν κληρονόμοι ή εάν τα τέλη δεν καταβάλλονται μετά από ένα χρονικό διάστημα ή εάν έχει λήξει η περίοδος της ενοικίασης ο χώρος επιστρέφεται στον Δήμο και ο χώρος παραχωρείται εκ νέου.  

Τα οστά  στη συνέχεια τοποθετούνται σε κουτί και μεταφέρονται στο οστεοφυλάκιο, το οποίο βρίσκεται στην είσοδο του Πρώτου Νεκροταφείου,

ή μεταφέρονται εδώ

ή μεταφέρονται σε μικρότερους τάφους.

Σύμφωνα με τους κανονισμούς η διαδικασία της εκταφής γίνεται ενώπιον  μέλους της οικογένειας.  Στην περίπτωση που δεν παρουσιαστεί η οικογένεια τότε θάβονται τα οστά σε κοινό τάφο. Έχει συμβεί επανειλημμένα τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης.  (1) 

Μια βόλτα οπουδήποτε στο Νεκροταφείο θα αποκαλύψει τα ερείπια από εγκαταλειμμένους τάφους:

Κάποιοι τάφοι  περιμένουν τον νέο κάτοικο:

Άλλοι τάφοι βρίσκονται στη διαδικασία ανακαίνισης:  

Έτσι εξηγείται και αυτή η συνεχής κινητικότητα στο νεκροταφείο, ακόμα και στα παλαιότερα της τμήματα.

Τα οστά δεν είναι ‘ίσα’ ενώπιον των κανονισμών του Δήμου.

Υπάρχει Επιτροπή  η οποία αποφασίζει σύμφωνα με την προσφορά του  ή της οικογένειας του στο κράτος εάν θα παραμείνει ο τάφος παρά τους προαναφερθέντες κανονισμούς.  Μολονότι, η Επιτροπή έχει λειτουργήσει σε γενικές γραμμές καλά – εξού και ο  Δημήτρης Βικέλας είπε ότι το Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών είναι ένα σύγχρονο Ελληνικό πάνθεον – ωστόσο, έχουν γίνει κάποια λάθη. Όπως των αρχιτεκτόνων Σταμάτη Κλεάνθη και  Ερνέστου Ζίλλερ όπου τα μνήματά τους δεν υπάρχουν πλέον. (2)   

Η μετοίκιση στο Νεκροταφείο

Η μετακομιδή των οστών άλλοτε γινόταν δημοσία δαπάνη άλλοτε με ιδιωτική πρωτοβουλία. 
Ο Ιωάννης Βαρβάκης, ένας από τους πρώτους ευεργέτες της Ελλάδας πέθανε το 1825 στη Ζάκυνθο αλλά σήμερα βρίσκεται ο τάφος του στο Τμήμα Πολυτελείας στη θέση δύο.

Τμήμα Πολυτελείας 2

 Ο Αδαμάντιος Κοραής θάφτηκε στο Παρίσι το 1833. Έγινε η μετακομιδή των οστών το 1877 σε ένα εντυπωσιακό μνημείο για το οποίο μερίμνησαν οι διανοούμενοι Αθηναίοι.

Τμήμα 2/110

Το εντυπωσιακό μνημείο του Γεωργίου Αβέρωφ, που φιλοτεχνήθηκε από τον Δημήτρη Φιλιππότη, προκειμένου να δεχτεί τον μεγάλο ευεργέτη του 19 αιώνα, ο οποίος έζησε όλα τα χρόνια του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Λάθη που διορθώθηκαν

Το 1825 θεωρούσαν ότι ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ήταν προδότης…τότε που προσπάθησε να διαφύγει από τις ελληνικές φυλακές στην ακρόπολη και σκοτώθηκε και θάφτηκε χωρίς νεκρωσιμη λειτουργία  στη βόρια πλευρά της ακρόπολης κοντά στην Εκκλησία της Μεταμόρφωσης. 

Όταν άλλαξε η κυβέρνηση το 1865 έγινε η κήδευσή  στον Καθεδρικό Ναό και παραβρέθηκαν  πολιτικοί καθώς και η γυναίκα του η οποία ζούσε ακόμα. Τα οστά του μεταφέρθηκαν με  επίσημη πομπή.

Τμήμα 1/160, Χρύσα Χατζηβασιλείου

Η μετακομιδή των οστών της Χρύσας Χατζηβασιλείου ανέλαβε το ΚΚΕ, η οποία ήταν μέλος και συμμετείχε στη Συνθήκη της Βάρκιζας το 1945. Εκείνη πέθανε στη Βουλγαρία αφού είχε εξοριστεί από το ίδιο της το κόμμα  το 1950.  Ο μικρός τάφος της βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Λαζάρου.

Ακολουθήθηκε η ίδια μεταχείριση με τα οστά του Νικόλαου Ζαχαριάδη, ο γνωστός Γραμματέας του ΚΚΕ  που πέθανε στη Σιβηρία κάτω από άγνωστες συνθήκες το 1973. Το 1991 ανέλαβε το κόμμα του KKE την μετακομιδή στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών. 

Ενδεχομένως ως αντιστάθμισμα του Ιωάννη Μεταξά, του Νικόλαου Πλαστήρα και του Ναπολέοντα Ζέρβα που ήδη βρισκόταν εκεί.  

Τα οστά ταξιδεύουν

Μπορεί να γίνει μετακομιδή και των οστών.  Κάποιες περιοχές της Ελλάδας έχοντας την δική τους αίσθηση της τοπικής ιστορίας έχουν απαιτήσει να επιστραφούν οι ήρωες τους. (3)

Παραδείγματος χάρη τα οστά του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ο μεγαλύτερος ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης, μεταφέρθηκαν το 1930 με μεγάλη επισημότητα από τον τάφο του στην Αθήνα στην Τρίπολη της Αρκαδίας.  

Τα οστά συνοδεύτηκαν από ιππέα ο οποίος ήταν ντυμένος σαν τον Κολοκοτρώνη μπροστά στο άγαλμα του επί της Σταδίου! (4)

Όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ίδρυσε τη νέα Ρώμη στον Βόσπορο  απεφάσισε την μεταφορά των οστών. Η απόφαση αυτή είχε πολιτικό και θρησκευτικό απόηχο:  Έφερε τους αγίους στο ‘σπίτι’ τους να δοξαστούν στη θέση της εξουσίας και η παρουσία τους ενδυνάμωσε την πόλη, την εκκλησία και τη δική του εξουσία, του ίδιου του Μεγάλου Κωνσταντίνου. (5)

                                  

Κενοτάφιο  εναντίων  Τάφου

Υπάρχουν πολλά κενοτάφια στο Πρώτο Νεκροταφείο: Για παράδειγμα, υπάρχει κενοτάφιο για ένα μέλος της Φιλικής Εταιρείας όπως και ο τάφος του Κολοκοτρώνη  (κάτι που δεν γνωρίζαμε όταν γράψαμε για τον Κολοκοτρώνη).

Έχει εν τέλει διαφορά η παρουσία της μη παρουσίας των οστών; Μια μέρα όταν το συζητούσαμε με τη Φίλια η  ίδια σχολίασε ότι ένας ‘άδειος’ τάφος δεν της δημιουργεί πρόβλημα. Εγώ ως  αποποιηθείσα Προτεστάντης συμφώνησα.  Αλλά πρέπει να ομολογήσω: δεν είναι ακριβώς το ίδιο όταν περνάω από το άδειο τάφο του Κολοκοτρώνη…

Υποσημειώσεις

(1)  Δεν είμαστε σίγουροι για την μοίρα αυτών των κουτιών που εντοπίσαμε πίσω από την Εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων.

(2) Με τους αρχιτέκτονες  έχουμε παρατηρήσει το ποσοστό απώλειας είναι ιδιαίτερα υψηλό. 

(3)  Έχω διαβάσει αλλά δεν μπορώ να το επιβεβαιώσω - ότι τα οστά του Οδυσσέα Ανδρούτσου μεταφέρθηκαν στη γενέτειρα του, στην Πρέβεζα.

(4)http://www.mixanitouxronou.gr/ta-chamena-osta-ton-agoniston-tou-1821-kapia-petachtikan-sti-thalassa-alla-exafanistikan-ke-gia-ta-perissotera-den-ipirxe-merimna/

(5) Δεν υπάρχει απαγόρευση στην Βυζαντινή (και στην Ρωμαϊκή Καθολική) Εκκλησία για την  αποσυναρμολόγηση των αγίων. Το ίδιο ισχύει για τους ‘αστικούς’ αγίους σε μικρότερο βαθμό. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης για παράδειγμα έχει θαφτεί δυτικά της Εκκλησίας του Αγίου Λαζάρου στο Πρώτο Νεκροταφείο αλλά η καρδιά του έχει τεθεί σε μαρμάρινη θήκη και βρίσκεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο επί της Σταδίου.